Afbeelding 1. Klifkusten van kalksteen uit het Boven-Krijt op Møns Klint in Denemarken (links) en bij Cap Blanc Nez aan de Kanaalkust in Frankrijk (rechts)

Tijdens de Krijtperiode was het op aarde in het algemeen een stuk warmer dan tegenwoordig. Doordat de zeespiegel een stuk hoger lag dan nu het geval is, stond een behoorlijk deel van de continenten onder water. Zo was een groot deel van wat nu Noordwest Europa is toen een zee. Tot de dieren die tijdens het Krijt in de zee voorkwamen, behoorden zeereptielen zoals de nu uitgestorven mosasauriërs en plesiosauriërs. Ook waren er inktvissen zoals ammonieten en belemnieten. 

Afbeelding 2. Belemnieten uit de Krijtperiode van Zuid-Limburg. Bij de exemplaren rechts is de alveolus nog aanwezig. De speld is drie centimeter lang.

Verder leefden er onder andere zee-egels, brachiopoden, krabben, bivalven zoals oesters, zeeschildpadden, slakken, bryozoa (mosdiertjes), crinoïden (zeelelies) en vissen zoals haaien en de eerste beenvissen. Koralen troffen we ook in de Krijtzeeën aan, maar die waren veel minder dominant aanwezig dan bijvoorbeeld tijdens het Devoon. 

Afbeelding 3. Hemipneustes striatoradiatus is een irregulaire zee-egel (Boven-Krijt) uit Zuid-Limburg.	Afbeelding 4. Echinocorys scutala is een irregulaire zee-egel waarbij mond en anus aan de onderkant zitten (Boven-Krijt) uit Hannover (Duitsland).	Afbeelding 5. Deze doorgezaagde fossiele zee-egel zit in kalksteen die gebruikt is voor de bouw van de basiliek van Tongeren in België.

Voor het ontstaan van de dikke lagen kalksteen zoals we die tegenwoordig kennen, waren vooral massaal in de Krijtzeeën voorkomende eencelligen met kalkskeletjes verantwoordelijk. Op het land kwamen onder de reptielen allerlei soorten dinosauriërs voor: de plantenetende triceratops en iguanodon en de vleesetende gorgosaurus, tyrannosaurus en velociraptor. Vliegende reptielen uit die tijd waren de pterosauriërs die een vleugelspanwijdte van meer dan tien meter konden bereiken. Verder kwamen er tijdens de Krijtperiode steeds meer zoogdieren en vogels voor. Ook insecten zoals bijen, vlinders, sprinkhanen, luizen, mieren en wespen zijn uit het Krijt bekend. Tijdens de Krijtperiode begon de flora steeds meer op de onze te lijken. Hoewel bloeiende planten waarschijnlijk al eerder voorkwamen, is het Krijt toch de tijd waarin ze duidelijk hun stempel op de omgeving gingen drukken. Aan het einde van het Krijt deed zich weer een massa-extinctie voor. De dinosauriërs en ammonieten stierven in deze tijd uit. Dit grote uitsterven werd waarschijnlijk veroorzaakt door een meteorietinslag op de plaats waar zich nu de Golf van Mexico bevindt. Maar ook een gigantische vulkaanuitbraak aan het einde van het Krijt wordt in dit verband wel genoemd. Tijdens die uitbarsting ontstonden de in het huidige India liggende Deccan Traps, een basaltafzetting van zo'n 500.000 vierkante kilometer oppervlak met een dikte van meer dan twee kilometer. De invloed die het uitvloeien van al dat vulkanisch materiaal op het klimaat had door vooral de vrijgekomen gassen kan veel levensvormen fataal zijn geworden. Een bekende vindplaats van goed geconserveerde fossielen uit het Krijt is Liaoning in het noordoosten van China. Tot de vondsten behoren gevederde dinosaurussen zoals Microraptor, Sinosauropteryx en Caudipteryx. Zoogdieren van deze vindplaats zijn onder andere Eomaia, Jeholodens en Repenomamus. De flora is op deze vindplaats vertegenwoordigd door onder andere varens, coniferen en ginko's. Een andere bekende vindplaats bevindt zich in de provincie Neuquén in Argentinië. Hier zijn grote aantallen nesten met eieren van dinosaurussen gevonden. Tot de fossielen van dinosaurussen die er gevonden zijn, behoort de tot 30 meter lange Argentinosaurus. 

Afbeelding 6. Geologische tijdtabel van het Krijt

Het Krijt in de omgeving van Bad Bentheim (Duitsland) en Zuid-Limburg (Nederland) 

Tijdens het Krijt kende Nederland meerdere gezichten. In het Onder-Krijt was een deel van ons land door een ondiepe zee bedekt terwijl verderop laagland en soms heuvels voorkwamen. Naar het Boven-Krijt toe veranderde die situatie. De zee rukte op waardoor tijdens het Boven-Krijt vrijwel heel Nederland door de zee bedekt raakte. Het uiterste zuidoosten van ons land werd kustgebied. Afzettingen uit het Krijt komen we vrijwel overal in Nederland in de ondergrond tegen. Echter alleen in Zuid-Limburg en op enige plaatsen in Twente en de Achterhoek komen ze aan of nabij de oppervlakte voor. Om het Krijt wat nader te bekijken, gaan we naar de omgeving van Bad Bentheim in Duitsland (Onder-Krijt) en naar Zuid-Limburg en omgeving (Boven-Krijt). Daar kunnen we tegenwoordig namelijk nog heel wat overblijfselen uit die tijd terugvinden. Nederland en omgeving bevond zich destijds ter hoogte van wat nu Zuid-Frankrijk is; zo tussen de 40 en 45 graden noorderbreedte.

Ga naar: Bad Bentheim en omgeving (Onder-Krijt) - met excursiepunten

Ga naar: Zuid-Limburg (Boven-Krijt) - met excursiepunten

Tekst en foto's: Jan Weertz