Afbeelding 1. Bij de voormaligeTiefbaugrube Mariaschacht in het Kaulenbachtal bij Leienkaul troffen we afvalhopen met leisteen uit het Onder-Devoon aan (links en midden). Sporen van fossiele planten (psilopythen) in afzettingen uit het Onder-Devoon bij Bad Breisig (rechts).

Afbeelding 2. Compilatie van fossielen uit het Onder-Devoon, gefotografeerd in Fossil Studio Kottenheim van Herr Claus Friss tijdens een bezoek aan dit museum: brachiopode (linksboven), resten van een pantservis (linksonder), koraal (midden) en een vinstekel van een stekelhaai (rechts).

Het gebied waar nu de Eifel ligt, lag in het Devoon veel zuidelijker dan nu, zo ongeveer ter hoogte van de evenaar. Ten noorden ervan bevond zich een uitgestrekt vasteland. Op de plaats van de Eifel was een zee. Het klimaat was subtropisch tot tropisch met periodiek overvloedige regenval. Deze klimaatsomstandigheden zorgden voor een intensieve verwering en erosie. Daardoor verweerden de gesteenten uit de gebergten op dat vasteland tot voornamelijk zand en klei. Deze verweringsproducten werden door rivieren naar de zee afgevoerd. In het kustgebied ontstonden daardoor uitgestrekte delta's die regelmatig overstroomd werden. 

Afbeelding 3. Door plooiing scheefgestelde afzettingen uit het Onder-Devoon bij Burgbrohl (links) en nabij Laach aan de Ahr (midden). Door plooiing rechtopgestelde golfribbels langs de Ahr in het Langfigtal, onstaan in een kustgebied tijdens het Onder-Devoon (rechts).

Ook in de zee ontstonden kilometersdikke lagen met zanden en slib. Dergelijke grote dikten konden bereikt worden doordat de zeebodem tijdens de afzettingen van de zanden en het slib bleef dalen. De zeebodem zakte dus in feite in de diepte weg. In de loop der miljoenen jaren veranderden deze zanden in zandsteen en kwartsiet. Uit het slib ontstonden leistenen. Deze gesteenten vinden we nu in de Eifel terug als hoge rotsen. In de deltagebieden werd de plantenwereld vertegenwoordigd door de eerste hogere planten (psilophyten) die buiten het water voorkwamen. 

Afbeelding 4. Brachiopoden uit het Midden-Devoon. De speld is 3 cm lang.

In deze zee uit het Onder-Devoon kwamen allerlei soorten dieren voor, zoals trilobieten, zeelelies, koralen, brachiopoden en stekelhaaien. Die koralen zullen tijdens het Midden-Devoon een grote rol gaan spelen, maar tijdens het Onder-Devoon was hun rol nog maar bescheiden. Door de grote hoeveelheden slib die van het vasteland in de zee kwamen, zweefden toen veel fijne slibdeeltjes in het water waardoor de omstandigheden voor koralen niet optimaal waren. Koralen kunnen slecht tegen troebel water. Mooie fossielen uit het Onder-Devoon zijn onder andere teruggevonden in ondergrondse groeven bij Mayen waar leistenen voor dakbedekking (de zogenaamde dakleien) worden gewonnen. Vaak zijn de gesteenten uit het Onder-Devoon van de Eifel echter arm aan fossielen. 

Afbeelding 5. Koralen uit het Midden-Devoon. De speld is 3 cm lang.

Tijdens het Midden-Devoon breidde de zee zich naar het noorden uit en werd dieper. De omstandigheden waren toen in de nabijheid van de kust gunstig voor het ontstaan van koraalriffen. Door deze koraalriffen ontstonden sedimenten uit kalksteen. Ook tijdens het Boven-Devoon bleef de zee zich nog een tijd uitbreiden en kwamen voorlopig nog koraalriffen voor. Maar uiteindelijk trok de zee zich terug en hielden ook de koraalriffen op te bestaan. 

Afbeelding 6. Stengeldelen van zeelelies uit het Midden-Devoon (links en midden). Kelk van een zeelelie uit het Midden-Devoon, gefotografeerd in het Naturkundemuseum Gerolstein (rechts)

Deze kalksteen die in de tijd van de koraalriffen werd gevormd, vinden we tegenwoordig in de Eifel terug als flinke rotspartijen, waarin veel fossielen voorkomen. Het ontstaan van de kalksteenafzettingen tijdens het Midden-Devoon heeft te maken met de opbouw van uitgestrekte koraal- en stromatoporenriffen. In de zee kwamen naast de al genoemde koralen en stromatoporen zeelelies, bivalven, brachiopoden, trilobieten, kalkalgen en andere organismen voor. 

Afbeelding 7. Dit aquarium in het Naturzentrum Eifel in Nettersheim geeft een indruk van de koraalzee uit het Midden-Devoon (links). Tentoongetelde fossielen van de koraalriffen uit het Midden-Devoon vinden we eveneens in Nettersheim, en wel in het Haus der Fossilien (rechts).

Bij de koralen ging het om zowel solitaire als kolonievormende soorten; ze behoorden tot de uitgestorven orden van rugosa en tabulata. Al deze organismen gebruikten kalk die in opgeloste vorm in het zeewater voorkwam om huisjes, schelpen en skeletten mee te bouwen. Na hun dood bleven de kalkoverblijfselen op de bodem van de zee achter. Het nageslacht bouwde op deze kalkresten verder en uiteindelijk ontstonden metersdikke kalksteenpakketten. In die kalksteenpakketten zijn tegenwoordig veel fraaie fossielen terug te vinden.  

Afbeelding 8. Koraalrif uit het Midden-Devoon bij Berndorf (links). De Weinberg bij Kerpen levert veel fossielen van zeelelies op (rechts).