De kleine anticline van Durbuy (B)
(le petit anticlinal de Durbuy)
Naast een bekende grote anticline (l'anticlinal d’Omalius ofwel la roche de la Falize) kent Durbuy in de Belgische provincie Luxemburg ook nog een minder bekende kleine anticline die zeker ook het bekijken waard is (afbeelding 1). We vinden ze in het stadje aan de onderkant van het kasteel. Om er te komen dalen we aan de Rue du Compte Théodule d'Ursel ter hoogte van de Place aux Foires een stenen trap af om dan in een lager gelegen parkje te komen. Daar is de anticline als een mooie plooi in het kalkgesteente te zien. Voor het ontstaan van zo'n plooi moeten we terug naar het ontstaan van gebergten in het verre geologische verleden.
Gesteentelagen vervormen als gebergten ontstaan
De
buitenste laag van de
aarde is verdeeld in
een aantal enorme gesteenteplaten of continenten die zich langzaam over
het
aardoppervlak bewegen. Ze 'drijven' min of meer over de taai vloeibare
onderliggende laag. Dit verschijnsel staat bekend als de
plaattektoniek.
Doordat de platen over het aardoppervlak bewegen, kunnen ze in botsing
met
elkaar komen waarbij de ene plaat zelfs onder de andere kan schuiven.
Door
zulke botsingen kunnen enorme gesteentepakketten buigen en vervormen en
kunnen
gebergteketens ontstaan. Zo zijn de Alpen ontstaan door de botsing van
twee
platen, die bekend zijn als de Afrikaanse plaat en de Euraziatische
plaat
waarop wij leven. Gebergtevorming waarbij gebergten zoals de Alpen,
Karpaten en Himalaya zijn ontstaan, noemen we ook wel orogenese.
 |
| Afbeelding 1. De kleine anticline van Durbuy (links). Als we bij de kleine anticline iets verder bij de rotswand naar links gaan, zien we dat het gesteente daar aan de onderkant van het kasteel ook geplooid is (rechts). |
Anticlines en synclines
De gevolgen van zulke
botsingen kunnen we tot ver op de
continenten tegenkomen als vervormingen in de gesteentemassa's. Zo
vinden we ze
ook in de vorm van plooiingen. De basisvormen van deze plooiingen zijn anticlines ofwel anticlinalen
en synclines of
synclinalen. Bij
anticlines is
het gesteente naar boven geplooid (ᴖ) en bij synclines naar beneden
(ᴗ). Zulke
plooien kunnen heel klein zijn (waarbij de uiteinden vaak maar enkele
centimeters van elkaar liggen) maar ook hele grote exemplaren (waarbij
de
uiteinden kilometers uit elkaar liggen) komen voor.
De anticlines van Durbuy bestaan uit gesteenten
uit het Boven-Devoon
Zowel
de kleine anticline als de grote anticline van Durbuy bestaat uit
gesteenten uit het Frasnien.
Het Frasnien is de onderste etage van het Boven-Devoon die duurde
van
ongeveer 382 tot 372 miljoen jaar geleden (zie het tabel van afbeelding 4 met de stratigrafische indeling van het Devoon bij de anticline van Durbuy). Destijds
maakte de omgeving
waar nu Durbuy ligt, deel uit van een warme zee.
 |
| Afbeelding 2. Plooiing van het gesteente kunnen we op meerdere plaatsen in Durbuy zien. Hier kijken we bij de Avenue Hubert Philippart min of meer tegen de zijkant van een geplooide structuur aan. De gesteentelagen zien er uit als de schillen van een ui. |
De anticlines van Durbuy
ontstonden tijdens de Varistische ofwel Hercynische gebergtevorming
De
gebergtevorming waarbij de anticlines van Durbuy ontstonden, staat
bekend als de Varistische orogenese, ook
wel bekend als Hercynische orogenese of Hercynische gebergtevorming.
Deze gebergtevorming vond ongeveer 390 tot 300 miljoen jaar geleden
plaats. De Ardennen, waar het gebied rond Durbuy toe behoort, werden
toen tot een gebergte omhoog gedrukt. In grote lijnen kunnen we zeggen
dat tijdens de Varistische orogenese de paleocontinenten Gondwanaland
en Euramerika (dat bestond uit het tegenwoordige Noord-Amerika en
Midden- en Noord-Europa) op elkaar botsten. Dat botsen moeten we ons
overigens niet voorstellen als een botsing zoals we die in het verkeer
met auto's kennen: continenten verplaatsen zich maar met enkele
centimeters per jaar.
Andere mooie voorbeelden van
anticlines
Andere
mooie voorbeelden van anticlines die ook op deze website worden
besproken, zijn de Teufelsley
in het Kalltall, de anticline bij de
Schladter Brücke (beide in Duitsland)
en de anticline van Wavreille
(België).
Bij
de beschrijving van de locatie (2024) is sprake van een momentopname.
De kans bestaat dat de situatie en het aanzien op een later tijdstip
niet meer hetzelfde zijn. Beschouw de vindplaatsgegevens dan ook als
richtlijnen die in mindere of meerdere mate veranderd kunnen zijn.
Bepaal zo nodig vooraf aan de hand van kaarten of de beschreven
situatie overeenkomt met de werkelijkheid.
Foto's: Jan en Els Weertz