De Belemniet

Home

Onderwerpen

Producten

Excursiepunten

Contact

Links

Over ons

Sitemap

De Noordzee - duinenkust

Een verscheidenheid van kustlandschappen 

Voordat de Noordzee zijn huidige vorm kreeg, hadden we dus met glacialen te maken. Het ijs groef daarbij als een bulldozer diepe geulen uit en schraapte rotsen af. Dat leverde een ruig landschap op dat we nu nog in de aan de Noordzee grenzende delen van Noorwegen en het noordelijk deel van Groot-Brittannië (Schotland) tegenkomen. De geulen, die na de glacialen onder water liepen, vinden we er terug als fjorden. Verder naar het zuiden voerde het ijs vooral sediment aan en is het kustlandschap een stuk vlakker. De Noordzee heeft er veel meer invloed op de vorming van het landschap dan in de ruige noordelijke gebieden. Om een indruk te geven van de verscheidenheid van de kusten langs de Noordzee, zullen we die aan de oostkant van de zee wat nader bekijken. Het gaat daarbij om 1) fjorden - 2) de waddenkust - 3)  de duinenkust. Op deze pagina wordt de duinenkust behandeld.

Langs de Noordzee komen we ook een uitgestrekte duinenkust tegen. Hij loopt van Denemarken (afbeelding 1) via de zeekant van de Deense, Duitse en Nederlandse Waddeneilanden naar de Kop van Noord-Holland. Daarna gaat hij langs de Nederlandse westkust via België verder naar het noorden van Frankrijk waar de Noordzee op een gegeven moment overgaat in het Nauw van Calais.

duinenkust Denemarken met zwerfstenen rolstenen Afbeelding 1.
Duinenkust Denemarken
 
Foto's boven: Aan de Deense duinenkust, ongeveer ter hoogte van Ringkøbing, liggen op het zandstrand grote aantallen afgeronde zwerfstenen van noordelijke en noordoostelijke herkomst. Bij de foto's onder zien we daarvan 1) rhombenforfier - 2) vuursteen - 3) ogengneis - 4) porfier - 5) graniet - 6) gneis - 7) basalt - 8) zandsteen. Om de structuur ervan duidelijker te laten uitkomen, zijn de stenen nat gemaakt. De speld is 3 cm.

De duinenkust: meer dan alleen maar duinen 

De duinenkust bestaat uit meer dan alleen maar duinen (afbeelding 2). Tussen de duinen en de zee bevindt zich een zandstrand en in de zee zelf kunnen plaatselijk nog zandplaten en zandbanken voorkomen. Tussen de zandbanken vinden we dwars op de kust nog diepere gedeelten die muien genoemd worden. Het zand wordt door zeestromingen aangevoerd. Op het strand kan het zand opdrogen waarna het door de wind getransporteerd kan worden en zo in de duinen terecht kan komen. Tijdens stormen kunnen ook stukken van het strand en de duinen weggeslagen en weggeblazen worden. Tegenwoordig wordt dan vanuit zee door baggerzuigers nieuw zand opgespoten.

duinenkust Nederland Egmond aan Zee
Afbeelding 2.

Impressies van het landschap bij de duinenkust. Links boven: Egmond aan Zee (Nederland) - boven midden: Nieuwvliet Bad (Nederland) - rechts boven: Oostkapelle (Nederland) - links onder en onder midden: Plage des Ecardines (Frankrijk) - rechts onder: Oostduinkerke (België).

Ontstaan van duinen 

Duinen kunnen ontstaan als de met zand beladen wind een obstakel tegenkomt. Dat kan een stuk drijfhout of bijvoorbeeld een graspol zijn. Achter het obstakel is de windsnelheid lager waardoor daar het meegevoerde zand afgezet wordt. Op het strand is dit fenomeen vaak in het klein goed waar te nemen. Als kleine duinen begroeid raken, kunnen ze meer zand vangen waardoor ze groeien en dan een meer definitief karakter krijgen. 

Van duinen kunnen dus ook delen weggeblazen worden. Dan kunnen uitblazingslaagtes ontstaan. Als het zand diep genoeg wordt weggeblazen, komen we in een zone waar het vochtig is. Daar wordt de invloed van het grondwater merkbaar. In deze vochtige stukken kan de bodem weer begroeien waardoor ook weer zand vastgehouden kan worden.

storm aan zee - strand Oostkapelle Zeeland
Afbeelding 3.
Storm aan zee bij Oostkapelle

Foto's boven: Storm met windkracht 11 aan de duinenkust bij Oostkapelle. De wind transporteert grote hoeveelheden zand. Let op de personen midden en rechts: ze zijn nauwelijks te zien doordat het stuivende zand een aardige hoogte bereikt. De wind vormt niet alleen de kust maar werkt ook aan de afbraak ervan. Links onder: Bij obstakels op het strand wordt aan de van de wind afgekeerde zijde zand afgezet. Onder midden: In de duinen kunnen we de blauwe zeedistel tegenkomen. Rechtsonder: helmgras in het duinengebied.

Jonge duinen en oude duinen 

Langs de kust komen we twee soorten duinen tegen. De jonge duinen liggen direct aan het strand, de oude duinen komen we verder landinwaarts tegen. De jonge duinen – die tot meer dan vijftig meter hoog kunnen worden – zijn pas vanaf de middeleeuwen gevormd. En in feite zouden we kunnen zeggen dat ze nog niet ‘af’ zijn. Hun ontwikkeling gaat nog steeds door: nieuw zand wordt aangevoerd en bij zwaar weer kunnen delen verdwijnen. We hebben hier met een heel dynamisch gebeuren te maken waarin zich steeds nieuwe ontwikkelingen voordoen. Vanaf de middeleeuwen heeft nieuwe duinvorming plaatsgevonden waardoor niet alle jonge duinen even oud zijn. Hoe verder weg van de zee, hoe ouder ze eigenlijk zijn. Landinwaarts komen we achter de jonge duinen de oude duinen tegen. Ze zijn een stuk lager en enige duizenden jaren geleden op strandwallen ontstaan. Het kustgebied zag er toen heel anders uit.

Land van Saeftinghe
Afbeelding 4.
Getijdegebied bij het Verdronken Land van Saeftinghe

De duinenkust strekt zich uit van Denemarken tot in het noorden van Frankrijk. Toch komen we er niet overal een duinenlandschap tegen. Zo vinden we in de provincie Zeeland in het estuarium van de Westerschelde een getijdegebied dat bekend staat als het Verdronken Land van Saeftinghe (zie ook afbeelding 3 bij de pagina geologie en ontstaan van de Noordzee op deze website). Dit getijdegebied is het grootste brakwaterschorrengebied van Europa. Bij normaal hoogwater blijft ongeveer 70% ervan droog. Op de foto is te zien hoe de waterstand in de prielen varieert bij laagwater (eb) en hoogwater (vloed). De pijlen geven de bij elkaar horende prielen aan bij de verschillende waterstanden.

Helmgras als pionier 

In de duinen komen we veel helmgras tegen (afbeelding 3). Deze pioniersplant heeft een uitgebreid wortelstelsel van wortelstokken waardoor ze het zand goed vast kan houden. Daardoor hebben de duinen meer overlevingskansen. Helmgras kan zich goed tegen het zoute milieu van het kustgebied beschermen zodat het in deze omgeving prima gedijt.

Ga naar: 

geologie en ontstaan van de Noordzee

kustgebieden - de fjordenkust

kustgebieden - de waddenkust


Tekst : Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz
© De Belemniet