Megalieten (menhirs, dolmen, e.d.) in Frankrijk

 Deutsche Version

KLIK HIER VOOR ALGEMENE INFORMATIE OVER MEGALIETEN

Wat we nu in Frankrijk aan megalithische monumenten tegenkomen, is maar een deel van wat er ooit geweest is. In de loop der tijd zijn er veel vernield door schatgravers. Weer andere verdwenen doordat ze voor de landbouw of bij de aanleg van wegen in de weg stonden. En ook de steeds verder voortschrijdende uitbreiding van bewoonde gebieden betekende voor nogal wat van deze duizenden jaren oude monumenten het einde. Maar niet alleen de mens is verantwoordelijk voor het verdwijnen en vernielen ervan. Een deel van de monumenten dankt zijn ondergang aan de zeespiegel die sinds hun ontstaan in het Neolithicum is gestegen. Daardoor zien we aan de Bretonse kust hier en daar nog megalieten die met het opkomen van de vloed langzaam onder water verdwijnen. Weer andere zijn door de eroderende werking van het water omgevallen of in elkaar gezakt. 

Bretagne is voor wat betreft het aantal megalithische monumenten zo'n beetje de koploper in Frankrijk. Er komen nog zo'n 1000 dolmens en 5000 tot 6000 menhirs voor. Van deze menhirs behoort ongeveer driekwart tot de zogenaamde 'alignements' van Carnac. Deze alignements zijn eindeloos lijkende en min of meer parallel aan elkaar lopende rijen van menhirs. 

Maar ook in andere streken van Frankrijk kunnen megalitische monumenten bekeken worden. Vooral op de kalksteenplateaus van Les Causses in het Massif Central (Centraal Massief) komen we ze veel tegen. Het aantal dolmens is daar zelfs een stuk groter dan in Bretagne. Veel van deze monumenten zijn gemaakt van de kalksteen die er overal te vinden is. Ook andere gesteenten zoals graniet en gneis zijn gebruikt. 

Links: Bij de dolmens vindt men her en der deze stenen die ons laten weten dat het betreffende megalitische monument eigendom van de Franse staat is. Rechts: Kaartje met de globale verspreiding van de megalitische monumenten in Frankrijk. Hoe donkerder de kleur hoe groter de intensiteit. Voor wie meer over de precieze verspreiding van megalieten in Frankrijk wil weten, raden we de lijsten aan die hierover op internet te vinden zijn.

Naast menhirs en megalitische graven zoals dolmens, komen we steencirkels (cromlechs) in het land tegen. Deze zijn echter ver in de minderheid. Een goed voorbeeld daarvan zijn de twee steencirkels 'op' het eilandje van Er Lannic in de Golf van Morbihan. Een van de cirkels is door de zeespiegelstijging inmiddels helemaal onder water verdwenen, de ander is nog gedeeltelijk op het eiland boven water. Hoewel het hier om steencirkels van 60 tot 65 meter doorsnede gaat, zijn er ook exemplaren met een diameter van meer dan 100 meter. Daartoe behoort bijvoorbeeld het Cromlech de Lacam de Peyrarines in het département du Gard met een doorsnede van ongeveer 120 meter. Deze steencirkel bestaat uit een veertigtal menhirs van kalksteen waarvan de grootste bijna twee meter hoog zijn. De onderstaande monumenten geven een impressie van wat er zoal in Bretagne te vinden en te zien is. Verder zien we een tweetal gekerstende menhirs uit het département Moselle in het noordoosten van Frankrijk. 

Het dolmen de Crucuno (links en midden) ligt bij Plouharnel.  De deksteen van 6-7 meter lengte weegt bijna 40.000 kilogram. Hij rust op 9 draagstenen. Wat we hier zien, is de grafkamer van een megalitisch monument dat ooit veel groter was. De stenen daarvan zijn gebruikt voor het oprichten van gebouwen in de buurt.  Het dolmen van Kermario (rechts) ligt bij de alignements met die naam.

Het dolmen du Mané Lud (links en midden) ligt bij Locmariaquer in het département Morbihan.  Het dolmen de Mané Groh (rechts) ligt bij Erdeven, eveneens in het département Morbihan.

Twee dolmens in de buurt van Plouharnel (links en midden). De tumulus van Kercado (cairn van Kercado; foto rechts) ligt ten zuiden van het alignement van Kermario bij Carnac. Tijdens het bezoek aan deze tumulus moest buiten op een knopje gedrukt worden om het licht in de megalitische grafkamer aan te doen. Dat licht ging echter al snel weer uit zodat men binnen in het volledige donker stond.

Een van de drie dolmens van Mané Kerioned in de buurt van Carnac (boven links en midden) in het département Morbihan. Linksonder zijn twee van de drie dolmens van Rondossec bij Carnac te zien. De rechter foto toont de ingang van een van die dolmens.

De 'grand menhir brisé (grote, in stukken gebroken menhir) d'Er Grah' bij Locmariaquer in het département Morbihan is de grootste menhir van Europa. Hij is maar liefst 20,4 meter lang waarvan zich 18,5 meter boven de aarde moet hebben bevonden. Het geschatte gewicht van deze menhir bedraagt 280.000 kilogram. Tegenwoordig ligt de menhir in vier stukken in het grasland. De schets in het midden laat zien hoe de gebroken menhir er vanuit de lucht uitziet. Over het omvallen van de menhir bestaan allerlei theorieën.

Links: menhirs op een rij bij Plouharnel. Midden: menhir aan de Côte Sauvage bij het  schiereiland van Quiberon. Rechts: het alignement (stenenrij) van Sainte-Barbe bij Plouharnel telt slechts vier menhirs. Twee daarvan zijn behoorlijk groot. Ter vergelijking: de rode streep geeft een volwassene van 1,80 meter weer. Vroeger was dit alignement veel uitgebreider maar veel stenen zijn gesloopt om ze in de bouw te gebruiken.

De alignements van Kerlescan (links boven en onder) bestaan uit 13 evenwijdige rijen met in totaal 540 menhirs. De alignements van Kermario (rechts boven en onder) bestaat uit 10 rijen met in totaal 1029 menhirs.

De alignements van Kerzerho hebben zo'n 190 menhirs. Vergelijk voor de grootte van de stenen de menhirs rechtsonder met het huis op de achtergrond.

De alignements van Lagatjar (links) bestaan uit zo'n 65 menhirs. Volgens historische bronnen moeten dat er in het verleden zo'n 600 geweest zijn. We vinden deze alignements bij Camaret-sur-Mer in het département Finistère. Bij de alignements van Menec (rechts) bij Carnac in het département Morbihan is duidelijk te zien dat het om rijen met menhirs gaat.

Gekerstende menhirs in het département Moselle in het noordoosten van Frankrijk. Links een menhir van de 'pierre de trois pierres' (ook wel Dreipeterstein genoemd) waarin een nisje voor een heiligenbeeldje is uitgehakt. Ongeveer een kilometer verderop staat de bontzandstenen 'menhir du Breitenstein' waarop de twaalf apostelen zijn uitgehakt en waarop zich een crucifix bevindt. Deze menhir is 4,40 meter hoog.

Bij de beschrijving van de locaties is sprake van momentopnames. De kans bestaat dat situaties op een later tijdstip niet meer dezelfde zijn, wegen een andere naam hebben en vindplaatsen er anders uitzien.

Tekst: Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz