Afbeelding 1. De Sint Aldegondiskerk in Alken (B). De onderkant van de toren bestaat uit vuursteen met hoekstenen van hardsteen (lichtgrijs). De bovenbouw van de toren is gemaakt van kalksteen uit het Boven-Krijt.

Afbeelding 2. De Toren van parochiekerk Sint Jan de Doper in Wellen (B) bestaat voornamelijk uit vuursteen. Hier en daar (afbeelding rechts) zitten er enkele blokken hardsteen (lichtgrijs) tussen.

Afbeelding 3. Borgloon (B): zee-egelnest in vuursteen van de Sint Odulphuskerk (links). Bij de kerk van Kuttekoven (B) bestaat de toren uit vuursteen (midden). Ook deze recente tuinmuren in Kuttekoven bestaan uit vuursteen (rechts).

De vuursteen uit deze banken in de kalksteen is vaak zeer grillig van vorm. Zo kan hij een pijpvorm of plaatvorm hebben maar in de meeste gevallen gaat het om grillige knollen met allerlei uitstulpingen. Soms heeft men deze vuursteen zonder hem verder te bewerken als bouwsteen toegepast, bijvoorbeeld bij de indrukwekkende toren van Eben-Ezer bij Eben-Emael (B) of bij de Mariagrot in Mariadorp (NL). 

Afbeelding 4. De toren van Eben-Ezer in Eben-Emael (B). Hier vinden we heel grillige vuursteenknollen met allerlei uitstulpingen.

Afbeelding 5. In de Mariagrot van Mariadorp (NL) vinden we vuursteenpijpen (links en midden). De Mariagrot van Banholt (NL) ligt achter de Sint Gerlachuskerk (rechts).

In andere gevallen is de vuursteen eerst bekapt voordat men hem als bouwsteen toepaste. Voorbeelden daarvan vinden we in België in bijvoorbeeld de kerken van Sluizen, Alken, Wellen, Borgloon, Grootloon en Kuttekoven en in de Sint-Evermaruskapel in Rutten. 

Afbeelding 6. De 'église Saint Martin' in Avennes (provicie Luik, B) bestaat geheel uit vuursteen.

Afbeelding 7. De Sint-Evermaruskapel in Rutten (B) is gebouwd met vuursteen.

Bij vuursteen als bouwsteen kan het ook gaan om verkiezeld krijt of om vuursteen die afkomstig is uit het vuursteeneluvium. Verkiezeld krijt heeft een wat andere ontstaansgeschiedenis dan de hiervoor genoemde vuursteen. Het is pas veel later dan de afzetting van de kalksteen uit het Boven-Krijt uit die kalksteen ontstaan door verkiezeling. Vaak wordt het net als de vuursteen uit het vuursteeneluvium aangetroffen als erosierest van de kalksteenafzettingen uit het Boven-Krijt en dan gewoon onder de noemer 'vuursteen' geplaatst. Vuursteen uit deze erosieresten vinden we op meerdere plaatsen als bouwsteen terug in het Nederlandse Zuid-Limburg en de aangrenzende Belgische Voerstreek. 

Afbeelding 8. Bouwen met vuursteen (verkiezeld krijt) in Sint-Martens-Voeren (B).

Afbeelding 9. Gebruik van vuursteen (verkiezeld krijt) bij Dorpsstraat 9 in Mheer (NL).

Afbeelding 10. De Fatimakapel in Cadier en Keer (NL) is gebouwd met vuursteen uit groeve Blankenberg. De vuursteenbank in deze groeve is maar liefst 2½ meter dik. Ze is waarschijnlijk ontstaan uit de verkiezeling van meerdere vuursteenbanken en wordt ook wel tot het verkiezeld krijt gerekend.

Tekst en foto's: Jan Weertz