Afbeelding 1. De Teufelsley op een mistige ochtend (links) met een close-up van een stukje met limonietknolletjes alhier (midden). Vanaf de hoogte van de Teufelsley heeft men een goed uitzicht op het landschap van de Eifel (rechts).

De Cloosfalte en een syncline bij de Maternuskapelle

Net voorbij Liers kunnen we weer de schuinstaande gelaagdheid van gesteenten uit het Onder-Carboon zien. Het gaat vooral om schilferige leistenen. Via Hönningen naar Ahrbrück, waar de Ahr in een nauw dal met aan beide kanten hoge rotswanden stroomt. Langs Bad Neuenahr naar Altenburg, waar in gesteenten uit het Onder-Devoon enkele interessante zaken te zien zijn, bijvoorbeeld een schoolvoorbeeld van een plooi: de Cloosfalte (afbeelding 2). Deze plooi is genoemd naar de geologieprofessor Hans Cloos die hier van 1926 tot 1951 geplooide gesteentelagen onderzocht. Vlakbij deze plooi ligt aan de overkant van de rivier de Maternuskapelle die op een syncline is gebouwd. En als we dan de Ahr stroomafwaarts kijken, zien we in de verte hoge, schuinstaande rotspartijen met bovenin het zogenaamde Teufelsloch (afbeelding 2).

Afbeelding 2. De Cloosfalte (links) en het Teufelsloch bovenin de rots (rechts).

Het Langfigtal: canyonachtige trekjes, golfribbels en geplooide gesteenten

We gaan verder via de B257 en later de B267. Bij de oostelijke dorpsuitgang van Altenahr door een tunnel die een grote lus van de Ahr afsnijdt. Mogelijk snoert de Ahr in de loop der tijd deze lus verder dicht, waardoor dan weer een omloopberg kan ontstaan. Net voorbij de tunnel kunnen we de Ahr door het mooie Langfigtal (afbeelding 3) met zijn canyonachtige trekjes volgen. In de hoogte zien we de ruïne van de burcht Are liggen. Hier loopt een pad met aan de linkerkant de 80 meter hoge rotswand van de Engelsley en aan de rechterkant de rivier zelf. De tijdens het Onder-Devoon in zee afgezette sedimenten (men heeft hier brachiopoden, bivalven en trilobieten gevonden) staan door de gebergteplooiing bijna verticaal. Op sommige plekken zijn aan het oppervlak van de gesteentelagen golfribbels te zien die zo'n 400 miljoen jaar geleden door de golfslag in de zee zijn ontstaan. Door het Langfigtal volgen we een nauwe meanderlus van de Ahr. Wie hier goed rondkijkt, kan op nog meer plekken golfribbels in het gesteente (afbeelding 3) zien. Dat geldt ook voor ten gevolge van de gebergtevorming schuinstaande en geplooide gesteenten. Verder zien we de zogenaamde 'Trockenmauer' met terrassen. Deze zonder cement opgetrokken muurtjes van natuursteen hebben vroeger gediend voor de wijnbouw. Aan het eind van het Langfigtal zijn niet alleen weer hoge, steile wanden met golfribbels te zien, maar ontdekken we ook plekken waar afzonderlijke gesteentelagen tijdens de plooiing langs elkaar hebben geschuurd.

Afbeelding 3. Golfribbels uit het Onder-Devoon in het Langfigtal

De Guckley: een oude basaltgang

Na de lus door het Langfigtal stroomt de Ahr tussen de wijnbouwterrassen met zijn canyonachtige verloop in een dal dat onderin soms nauwelijks breder dan 50 meter is. Voorbij Reimerzhoven, bij Laach, liggen fraai gekamde rotsen (afbeelding 4). Ook deze zijn, zoals vrijwel alle gesteenten hier, uit het Onder-Devoon. In Laach hebben we niet alleen een uitzicht op de Ahr maar ook op de Guckley (afbeelding 4). Dat is een ongeveer 46 miljoen jaar oude basaltgang die door verwering van het omringende gesteente is vrijgekomen. Iets verder gaan we tussen rotswanden door en komen in Mayschoß (afbeelding 5). Bij deze rotsdoorgang zijn weer golfribbels en gesteenten te zien die tijdens de gebergtevorming langs elkaar zijn geschuurd. Via een zijweggetje kan men nog dichter bij de Guckley komen. 

Afbeelding 4. Schuingestelde afzettingen uit het Onder-Devoon en uitzicht op de Ahr bij Laach (links en midden). De Guckley bij Mayschoß (rechts).

Als de Ahr in de richting van Rech stroomt, verbreedt het dal zich. De rivier gaat door een brede dalvlakte (de Recher of Dernauer Auel) naar Dernau. Dat brede dal zie je vlak voor het 'einde bebouwde kom bord' van Rech duidelijk opdoemen. Tussen Marienthal en de loodrecht staande rotsen van de Bunte Kuh gaat de Ahr nog een keer kronkelend door een vrij nauw dal. Iets voorbij de rots die als Kaiserstuhl bekend staat, kan men ter hoogte van Gaststätte Winzer Schenke (afbeelding 5) terugkijken en het mooie landschap met de berghellingen zien waartussen het nauwe dal van de rivier ligt. 

Afbeelding 5. De weg loopt in Mayschoß tussen rotsen door (links), waar onder andere golfribbels op te zien zijn. Het nauwe Ahrdal tussen berghellingen bij Gaststätte Winzer Schenke (rechts).

De Landskrone: een tertiaire vulkaan

Bij Heimersheim stroomt de Ahr langs de Landskrone, een tertiaire vulkaan (afbeelding 6). Hier vlakbij ligt een rotswand van zandstenen en leistenen die in een voormalige steengroeve is ontsloten. Deze gesteenten zijn ontstaan uit zand, silt en klei die in een deltagebied aan de kust tijdens het Onder-Devoon zijn afgezet. Door de winning van het gesteente zijn zowel de onderkant als de zijkant van het gesteentepakket zichtbaar. Aan de onderkant zitten op een aantal plekken krimpscheuren die getuigen van het tijdelijk droogvallen van het nog niet vaste modderige sedimentoppervlak op bijvoorbeeld de overstromingsvlakten in het deltagebied. Na het ontstaan van de krimpscheuren vond opnieuw sedimentatie plaats waardoor ze opgevuld en overdekt werden. 

Afbeelding 6. De Landskrone en de steile rotswand met zandstenen en leistenen in een voormalige steengroeve bij Heimersheim (links) en de monding van de Ahr in de Rijn ten oosten van Sinzig (rechts).

Monding van de Ahr in de Rijn bij Sinzig

De Ahr mondt ten oosten van Sinzig in de Rijn uit, bij het tot Remagen behorende stadsdeel Kripp. Dit laatste stukje van de rivier is een natuurbeschermingsgebied; het 'Mündungsgebiet der Ahr' (afbeelding 6). Hier kunnen op de ene plek geologische processen zoals de afzetting van slib, zand en grind goed bekeken worden. Iets verderop is dan weer te zien hoe de rivier met dezelfde dynamiek dergelijke afzettingen opruimt. Vanaf een houten bruggetje zien we hoe het water van de Ahr deel gaat uitmaken van de Rijn. 

Dit item over de Ahr is een deels gewijzigde en ingekorte versie van de artikelen (De Ahr van bron tot monding) die we hierover in Grondboor & Hamer, Jaargang 67, nummer 2 en 3 - 2013 publiceerden. De artikelen in Grondboor & Hamer bevatten meer achtergrondinformatie en een meer uitgebreide beschrijving om de afzonderlijke locaties te vinden. De bereikbaarheid van locaties kan in de loop der tijd veranderen en bovendien kunnen ze later anders uitzien.

Klik hier voor Geologie langs de Ahr (1)

Tekst: Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz