Afbeelding 1. Rijpe eitjes van vissen - zoals deze forellen (links) - die zich nog in het lichaam van het dier bevinden, noemen we kuit ofwel viskuit. Rechts zien we viskuit van de snotolf ofwel lompvis. Deze vis komt ook in de Noordzee voor. Zijn kuit wordt als minder duur alternatief voor kaviaar gegeten.

Rogenstein is een kalksteen die bestaat uit allemaal kleine bolletjes. De naam is afgeleid van het (Duitse) woord Fischrogen. In het Nederlands vertaald betekent dit viskuit: de rijpe eitjes van een vis die zich nog in het lichaam van het dier bevinden (afbeelding 1). Bekend is de nog onbevruchte viskuit van de steur die door de mens wel als ‘kaviaar’ wordt gegeten. Ook van andere vissoorten – zoals van de zalm, de haring en de forel – wordt wel viskuit gegeten maar die mag eigenlijk niet de naam kaviaar dragen. 

Afbeelding 2.  Rogenstein bestaat uit allemaal kleine bolletjes die we oölieten noemen (links). De bolletjes hebben een gelaagde opbouw, wat we rechts bij de doorsnede ervan zien.

Hoewel Rogenstein op viskuit lijkt, is het zeer zeker geen versteende viskuit. Het gesteente bestaat namelijk uit oölieten (afbeelding 2 + 3). Dat zijn kleine bolletjes met een gelaagde opbouw. De bolletjes van de Rogenstein zijn ontstaan in ondiepe, warme binnenzeeën. Bij die zeeën konden zich in het ritme van de golfslag rond zwevende stofdeeltjes in het water kalklaagjes afzetten waaruit dan de op viskuit lijkende bolletjes ontstonden. We kennen deze Rogenstein in Duitsland uit de geologische perioden Trias (Onder-Bontzandsteen) en Jura (Midden-Jura). 

Afbeelding 3. Een stukje Rogenstein (links). De speld is 3 cm. Rogenstein werd in het verleden als bouwsteen gebruikt (rechts). Deze foto is een detail van de rechter foto bij afbeelding 5.

Afzettingen van de Onder-Bontzandsteen vinden we bijvoorbeeld in de Heeseberg bij Jerxheim (afbeelding 4) aan de noordrand van de Harz in Duitsland. In het verleden ontstonden in de Heeseberg steengroeves. Tegenwoordig voert een geologie- en natuurpad langs deze groeves. De afzettingen in de groeve behoren tot de Rogenstein.

Afbeelding 4. Afzettingen van de Onder-Bontzandsteen in de Heeseberg bij Jerxheim (links). Rechts zien we een detailfoto van de Rogenstein in deze afzettingen.

In het verleden werd de Rogenstein in het gebied veel gebruikt als bouwsteen. We komen hem onder andere in Wernigerode bij de stadsmuur tegen, bij het Westerntor, de St. Johanniskirche en de Stiftskirche St. Georgii und St. Sylvestri (afbeelding 5), in Aschersleben bij de Stephanikirche en in Hasselfelde bij de Ev. Luth. Antoniuskirche. 

Afbeelding 5. De Stiftskirche St. Georgii und St. Sylvestri (links) in Wernigerode is grotendeels van Rogenstein gebouwd. De onderbouw van dit vakwerkhuis (rechts) in Wernigerode bestaat ook deels uit Rogenstein. Zie ook de detailfoto bij afbeelding 3 (rechts).

Voor het schrijven van dit item is (in willekeurige volgorde) vooral van de volgende literatuur gebruik gemaakt.

• Jan en Els Weertz, Bontzandsteen, meer dan alleen een rode zandsteen, Grondboor & Hamer, nummer 2 – 2010, Nederlandse Geologische Vereniging. 

• Hartmut Knappe & Karl-Armin Tröger, Die Geschichte von den neun Meeren (Ursprung des nördlichen Harzvorlandes), Harzmuseum Wernigerode, 1988. 

• Kurt Mohr, Harzvorland (westlicher Teil), Sammlung Geologischer Führer, Gebrüder Borntraeger, Berlin-Stuttgart, 1982. 

• Roland Vinx, Gesteinsbestimmung im Gelände, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, 2008. 

• Fritz J. Krüger, Wanderungen in die Erdgeschichte (band 19): Braunschweiger Land, Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München 2006. 

• Wikipedia, pagina’s over Rogenstein (versie 14 januari 2024), Braunschweiger Rogenstein (versie 14 januari 2024, Kaviaar (versie 22 januari 2024), Hauptrogenstein-Formation (versie 22 januari 2024).