Maaren
Maaren zijn een vulkanisch verschijnsel. Ze zijn het gevolg van een ontmoeting tussen magma en water. Als magma uit de diepte opstijgt, kan het in contact komen met grondwater, bijvoorbeeld in een grondwatervoerende laag. Het kan echter ook voorkomen dat het water in de diepte doordringt en zo met het magma in aanraking komt. Door dit contact zal het water razendsnel verhitten en meteen tot waterdamp overgaan. Deze supersnelle overgang van water naar waterdamp veroorzaakt een enorme volumevergroting die het gesteente als het ware uit elkaar doet spatten. Er treden zich regelmatig herhalende zware explosies op. Vergelijk dit maar een beetje met de explosie die ontstaat als de vlam in de frituurpan slaat en mensen proberen die brand met water te blussen. Dan ontstaat namelijk een enorme volumevergroting als het water door het contact met het hete frituurvet onmiddellijk tot waterdamp overgaat. Brandende frituurpannen mogen dus nooit met water geblust worden want dan is de ramp niet te overzien.
 |
| Afbeelding 1. Links: Gemündener Maar. Midden: Strohner Märchen (droogmaar) en Pulvermaar. Rechts: Meerfelder Maar. Alle in de Eifel. |
Toch is wat bij zo'n frituurpan gebeurt maar een kleinigheid als je het vergelijkt met de vulkanische explosies waardoor maaren ontstaan. Bij die vulkanische explosies worden zowel verbrijzeld materiaal van gesteentelagen in de ondergrond als snel afgekoelde magmafragmenten vooral zijwaarts naar buiten geslingerd. Het uitgestoten materiaal kan over een gebied van meerdere vierkante kilometers verspreid worden.
 |
| Afbeelding 2. Links: Weinfelder of Totenmaar. Midden: Schalkenmehrener Maar. Rechts: Holzmaar. Alle in de Eifel. |
De depressie die door de explosies is ontstaan, kan zich later met regen- of grondwater vullen en dat noemen we een maar. In de loop der tijd kan zo'n maar verlanden en spreken we van een droogmaar. Rondom een maar kunnen we een ringwal van uitgeworpen materiaal vinden dat vaak een goede gelaagdheid laat zien. Deze afzettingen zijn als reeds flink afgekoeld en waterrijk materiaal gesedimenteerd. Hierdoor waren ze nog goed plastisch vervormbaar. Dit kunnen we zien op de plaatsen waar grotere steenbrokken in de sedimentlagen zijn neergestort.
 |
| Afbeelding 3. Links en midden: Deel van de ringwal rond het Ulmener Maar in de Eifel. Rechts: In deze wand zien we veel brokstukken van gesteenten uit de ondergrond. |
Maaren zijn bij het grote
publiek bekend als
een vulkanisch verschijnsel uit de Eifel in Duitsland. We komen maaren
echter
op veel plaatsen op aarde tegen. Zo is het ongeveer 6700 jaar oude Lac
Pavin
een van de meerdere maaren die in de Auvergne in Frankrijk voorkomen.
Ook
tegenwoordig worden nog maaren gevormd. Denk bijvoorbeeld aan het met
water
gevulde maar van de Gallungung op Java (Indonesië) dat in 1982
is ontstaan.
 |
| Afbeelding 4. Links: Ingeslagen steenbrokken hebben 'deuken' achtergelaten in de vroeger plastisch goed vervormbare afzettingen van de ringwal rond het Ulmener Maar. Midden: Inslag van een groot brok gesteente uit het Onder-Devoon bij het Ulmener Maar. Rechts: Het Eigelbacher Maar is een droogmaar. |