Vuursteen als bekleding van maaltrommels
Vuursteen wordt al sinds de prehistorie door de mens voor allerlei doeleinden gebruikt. Zelfs in onze tijd weet men hem nog naar waarde te schatten. Zo werden ruwe vuursteenknollen en vuursteenplaten in de twintigste eeuw in België in de omgeving van Eben-Emael gebruikt om kleine rechthoekige stenen van te maken. Deze bekapte stenen werden overal in Europa en zelfs daar buiten afgezet om te gebruiken als bekleding van maaltrommels in de keramische en porseleinindustrie. De porseleinaarde (kaolien) daarin mocht namelijk niet met ijzer in aanraking komen want dat zou tot ongewenste verkleuringen kunnen leiden.
 |
| Afbeelding 1. Vuursteen voor het vervaardigen van de rechthoekige stenen voor de maaltrommels (links). Het bekappen van de stenen met een stalen hamer (rechts). |
In eerste instantie werd de vuursteen ondergronds gewonnen. Hiervoor werden vanuit de hellingen gangen en zijgangen in de kalksteen uit het Boven-Krijt gegraven. De vuursteen komt namelijk in lagen (de vuursteenbanken) in deze kalksteen voor. De hoofdgangen waren tot enkele meters breed en rond de twee meter hoog. Later werden de ondergrondse groeves (vuursteenmijnen) verlaten en kreeg men vuursteen die vrij kwam bij het winnen van kalksteen in grote dagbouwgroeves in de omgeving. Deze kalksteen werd (en wordt) gebruikt voor de fabricage van cement.
 |
| Afbeelding 2. De bekapte vuurstenen, gereed voor transport. |
Tijdens de hoogtijdagen waren meer dan veertig mensen bij deze bedrijvigheid betrokken. De vuursteenbewerkers werkten onder vrij eenvoudige omstandigheden in hutjes die van golfplaten gemaakt waren.
 |
| Afbeelding 3. Vuursteenmijn bij Eben-Emael. De pijlen wijzen enkele van de grijze vuursteenbanken aan. De foto werd in 2025 door John Knubben gemaakt. |
Voor de bekleding van de maaltrommels werden in de loop der tijd ook steeds vaker kunststenen gebruikt. Hierdoor had men geen bekapte vuurstenen meer nodig. Rond de jaren negentig van de twintigste eeuw kwam aan de fabricage van de rechthoekige vuurstenen bij Eben-Emael een eind. Tegenwoordig treft men in het gebied alleen nog het afval van deze vuursteenbewerking aan.
Literatuur:
- 5000 Jahre Feuersteinbergbau - hoofdstuk Die heutige Feuersteinindustrie von Eben-Emaël (Belgien) van Rainer Slotta - Deutsches Bergbau-Museum, Bochum 1980
- Vuursteenwinning en toepassing - F.H.G. Engelen - Grondboor en Hamer, nummer 5/6 - 1989 - Nederlandse Geologische Vereniging
Meer weten over prehistorische werktuigen van vuursteen?
Ga dan naar de index met alles over vuursteen.
Tekst:
Jan Weertz
Foto's:
Jan Weertz (afb. 1 + 2) en John Knubben (afb. 3)