IJzererts en de verscheidenheid van ijzermineralen

Hematiet – magnetiet – goethiet – limoniet - sideriet 

 Deutsche Version

IJzererts wordt op veel plaatsen ter wereld gewonnen. Met een erts bedoelen we een gesteente waarin genoeg van een bepaalde delfstof zit om het economisch winbaar te maken. Zo moeten in ijzererts dus voldoende ijzermineralen aanwezig zijn om de winning ervan rendabel te maken. IJzermineralen zijn er in verschillende soorten. De belangrijkste daarvan zijn wel hematiet, magnetiet, goethiet, limoniet en sideriet.  

Overzicht van ijzermineralen en hun chemische formule:

Soort mineraal	chemische formule
hematiet	Fe2CO3
magnetiet	Fe3+2Fe2+O4
goethiet	Fe3+O.OH
limoniet	FeO(OH).nH2O
sideriet	FeCO3

In de natuur voorkomend ijzer en ijzermineralen kunnen er heel verschillend uitzien. Met de onderstaande afbeeldingen wordt een idee gegeven van die verscheidenheid. De speld is 3 centimeter lang.

Afbeelding 1. Hematiet (grijsglanzend). Bij de onderste foto's (met vergroting rechts) zit de hematiet samen met kwartskristallen in een geode.	Afbeelding 2. Hematiet (grijsglanzend). Bij de foto linksboven zien we ook limoniet (bruin). Linksonder zit de hematiet in een matrix van dolomiet (bruin). Rechsonder zit de hematiet op kwarts (wit).

Afbeelding 3. Verschillende verschijningsvormen van hematiet.  De verschijningsvorm op de foto linksboven staat bekend als 'kidney ore'. Rechtsonder zit de hematiet in bariet.	Afbeelding 4. Magnetiet: linksboven uit Noorwegen, rechtsboven uit Tsjechië.  De foto's onder (met rechts een uitvergroting) laten oölitisch ijzererts uit Duitsland zien: in een matrix van kalksteen zitten grijsglanzende korreltjes hematiet.

Afbeelding 5. De foto linksboven toont ijzermeteorieten uit Noord-Afrika. Rechtsboven zien we ijzerspaat (bruin) uit het Westerwald in Duitsland. Onder: beide zijden van een brok ijzererts uit Spanje. De roodkleuring wordt door ijzeroxidatie veroorzaakt.	Afbeelding 6. Verschillende verschijningsvormen van voornamelijk limoniet. De steen linksboven komt uit een zandgroeve bij Vasse. Rechtsonder is een brok moerasijzererts uit Weerselo te zien.

Afbeelding 7. Boven links en midden: limonietkorst uit een zandgroeve bij Lunteren, Nederland. Het oppervlak van deze korst ziet er aan de buitenkant (links) wratachtig uit. Boven rechts: verkitting uit Noord-Limburg van grof zand / fijn grind door ijzeroxide. Linksonder: ijzerhoudend gesteente uit de Harz in Duitsland. Rechtsonder: afzetting van ijzeroxide op een flessenhals en op een steen, ontstaan in sterk ijzerhoudend water.

Afbeelding 8. Een bijzondere verschijningsvorm van sideriet uit de omgeving van Arnhem: de witte bolletjes met bruine, ijzerrijke korst doen vermoeden dat hier witte klei een ijzerkorstje heeft. De 'witte klei' blijkt echter sideriet te zijn. De foto rechts laat zien dat als zo'n wit bolletje doormidden wordt geslagen het allesbehalve op klei lijkt. De ijzerafzetting is afkomstig van de bolletjes zelf. Zie ook onze pagina over klapperstenen.

Afbeelding 9. Deze sideriet werd bij Venlo langs de Maas gevonden. Hij is wit als hij doormidden gebroken wordt (breukvlak tussen 2 en 3). Na enige tijd kleurt zo'n breuk bruin door de oxidatie van het ijzer in de sideriet (breukvlak tussen 1 en 2). Zie ook onze pagina over klapperstenen.

Tekst en foto's: Jan Weertz