Glacial Grooves (Kelleys Island
– Ohio – USA)
De enorme erosiekracht van gletsjers
Gletsjers hebben het vermogen om als enorme schaven het landschap – en zelfs harde gesteenten – diep af te schaven en uit te hollen. En als enorme bulldozers kunnen ze de bodem tot langgerekte heuvels van behoorlijk formaat opwerpen. Zulke heuvels kennen we in Nederland als stuwwallen. Voor een mooi voorbeeld van in groot formaat afgeschaafd en uitgehold gesteente gaan we naar de Verenigde Staten van Amerika, en wel naar het ten noorden van de staat Ohio gelegen Eriemeer. In dit meer ligt net ten zuiden van de grens met Canada Kelleys Island. Op dit eiland vinden we in het Glacial Grooves State Memorial een prachtig voorbeeld van de uitzonderlijke erosiekracht van gletsjers. We zien er diepe gletsjergroeven in een trogvormige uitholling van zo’n 120 meter lang, 9 meter breed en 4,5 meter diep (afbeelding 1). Volgens de website van de Amerikaanse State Parks zijn deze ‘glacial grooves’ het grootste goed bereikbare voorbeeld van dit fenomeen ter wereld.
 |
| Afbeelding 1. 'Glacial Grooves' op Kelleys Island zijn een duidelijk voorbeeld van gletsjererosie tijdens de glacialen (ijstijden). |
Kelleys Island en de ondergrond van het omringende deel van het Eriemeer bestaan uit kalksteen (en dolomiet) uit het Midden-Devoon (Eifelien). De afzetting van deze kalksteen vond ongeveer 390 miljoen jaar geleden (onder water) plaats in een kustgebied. We kunnen er allerlei fossielen zoals brachiopoden, koralen, stromatoporen en gastropoden in aantreffen.
Tijdens het oudste deel van het Kwartair – het Pleistoceen – bepaalden glacialen (ook wel als ‘ijstijden’ bekend) meerdere malen het klimaat. Het landijs rukte daarbij ook in Noord-Amerika steeds weer naar het zuiden op. Door de uitschurende werking ontstonden eveneens de grote meren in het grensgebied van Canada met de USA. Boven water uitstekende delen van de meren – zoals Kelleys Island – dragen daarbij natuurlijk nog allerlei sporen van de eroderende werking van het ijs. De ‘glacial grooves’ op het eiland zijn daarbij zo’n 18.000 jaar geleden ontstaan. In het nog niet zo verre verleden waren er meer van dergelijke ‘grooves’ op het eiland maar die zijn door het delven van het gesteente helaas verdwenen. Dat wil echter niet zeggen dat er naast de bekende ‘glacial grooves’ helemaal geen andere sporen van de schurende werking van het ijs op het eiland te vinden zijn. Een daarvan mogen we zelfs vrij bijzonder noemen. Het is een afgeschuurde kalkstenen plaat aan de zuidkust van het eiland waarop petrogliefen (rotstekeningen) staan (afbeelding 2). Om deze ‘inscription rock’ te kunnen bekijken, is een uitkijkplatform gebouwd. Het dak erboven beschut de plaat enigszins tegen de weersinvloeden. Voor bezoekers is een informatiebord met een plaquette van de rots op het uitkijkplatform geplaatst waarop goed te zien is wat de oorspronkelijke bevolking in het verleden op ‘inscription rock’ gegraveerd heeft. De gravures zijn in de loop der tijd namelijk in sterke mate door de elementen vervaagd. De tekst erbij vermeldt dat de gravures zo’n 300 tot 400 jaar oud zijn.
 |
| Afbeelding 2. Door gletsjerijs afgesleten rotsen op Kelleys Island. De rots op de rechter foto staat bekend als Inscription Rock vanwege de petrogliefen die erop zijn aangebracht. |
De foto’s bij dit item zijn helaas van wat mindere kwaliteit. Ze zijn in 1988 nog met een analoge camera gemaakt.
Voor wie meer wil weten over dit item en over de glacialen in Noord-Amerika, zijn wellicht de onderstaande pdf’s en websites interessant. Voor het schrijven van dit item is eveneens van deze publicaties gebruikgemaakt.
• Glaciers en Glaciation in North America – John H. Sandy – University of Alabama Repository - 2022 (pdf).
• The Great Ice Age – Louis L. Ray – U.S. Department of the Interior / U.S. Geological Survey – 1992 (pdf).
• The history of Lake Erie – Michael C. Hansen – Ohio Geology Newsletter (division of Geological Survey, Case Western Reserve University) – 1989 (pdf).
• Items Wikipedia (Engelstalige versie; de meeste items hebben ook een Nederlandse versie maar de informatie daarvan is veel beperkter): Kelleys Island, Ohio – Lake Erie – Laurentide Ice Sheet – Great Lakes – Inscription Rock (Kelleys Island, Ohio). Alle versies juli 2024.
• Website Ohio State Parks (Glacial Grooves State Memorial) - https://stateparks.com/oh.html. Versie 5 juli 2024.