De Belemniet boortjes en stekers van vuursteen

Dit item behandelt boortjes en stekers in het algemeen. Boortjes en stekers konden bijvoorbeeld verschillen in vorm en grootte tijdens de diverse tijdseenheden van het stenen tijdperk.

Afbeelding 1. Prehistorische boortjes. De speld is drie centimeter lang.

Boortjes

Vuurstenen boortjes konden gebruikt worden om gaten te maken in huiden (leer), gewei, been, hout en zelfs in bepaalde steensoorten. Hoewel hier over boortjes wordt gesproken, wil dit niet zeggen dat het altijd erg kleine werktuigjes waren; ook grotere boren zijn bekend. Deze zouden gebruikt kunnen zijn om kleine gaatjes te vergroten of om harder materiaal te doorboren. Boortjes konden ook als een priem gebruikt worden.

Doordat ze spitse en soms langwerpige uiteinden hebben, is de kans groot dat bij het werken met zulke boortjes stukjes afsplinteren. Dat vormt echter niet vaak een probleem en de boor kan gewoon als zodanig gebruikt blijven worden. Een boor maken hoeft niet veel tijd in beslag te nemen. Meestal zijn ze binnen enkele minuten uit een afslag te vervaardigen.

Afbeelding 2. Prehistorische AA-stekers. Zie voor verdere uitleg de tekst hieronder.

Stekers

Om een steker te maken kon ook een afslag gebruikt worden. Van die afslag werd een zogenaamde stekerafslag verwijderd. Zo'n stekerafslag is in feite een heel klein klingetje. Door het verwijderen ontstond een vlak met een beitelvorm, waar goed mee gekerfd worden. In dit geval spreken we van een A-steker (de A staat voor de kleine afslag die verwijderd is om de steker te maken. Naast deze A-steker komen we AA-stekers tegen. Daarbij zijn in feite twee kleine afslagen verwijderd. En als derde bestaan er nog RA-stekers (waarbij RA staat voor retouche-afslag). Het vlak waarvan de afslag werd verwijderd is dan door retoucheren geprepareerd.

Toepassing

Afbeelding 3. Het maken van een benen naald met een steker en een boortje
Voor dit doel hebben we spareribs gegeten. Daarna werden de achtergebleven vleesresten van het bot af gekookt en de ribjes enkele dagen in water geweekt. De ruwe naaldvorm kon met een steker in het zachte bot gekerfd worden, waarna hij eruit gewipt werd. Op een stuk zandsteen werd de naald verder in vorm geschuurd. Tot slot is met een boortje een gaatje (het oog) erin aangebracht.

polsbeschermer maken met steker en boor van vuursteen

Afbeelding 4. Het maken van een polsbeschermer (polsbescherming bij boogschieten)
Hiervoor is een stukje daklei gebruikt. Eerst hebben we de vorm erop getekend. Daarna werden met een boortje de gaatjes erin gemaakt die nodig zijn om de polsbeschermer met een draad aan de pols te bevestigen. Vervolgens werd de ruwe vorm met een steker uitgekerfd. De zijkanten werden op een stuk zandsteen effen geschuurd.

polsbeschermer maken met boor en steker van vuursteen

Afbeelding 5. Na het schuren van de zijkanten van de polsbeschermer zijn de uiteinden van de lange zijden eveneens door schuren afgerond. De meest rechter foto laat een prehistorische polsbeschermer zien uit het LVR-LandesMuseum Bonn (Duitsland).

Afbeelding 6. Twee manieren waarop een polsbeschermer aan de arm bevestigd kan worden. Deze polsbeschermer heeft een dubbel set gaatjes.

Tekst en foto's: Jan Weertz

Toepassing van vuursteen