Vulkanische gesteenten
Obsidiaan
Als siliciumrijke (SiO2) lava heel snel afkoelt, kan obsidiaan ontstaan. In het gesteente kan bij die snelle afkoeling geen kristallijne structuur gevormd worden. Daardoor is obsidiaan glasachtig en noemen we het ook wel vulkanisch glas. Lava kan bijvoorbeeld snel afkoelen aan de randen van een lavastroom of als de lava met water in contact komt.
Meestal is obsidiaan zwart van kleur. Maar er bestaan ook bruine en geelbruine tot oranjebruine varianten. Minder vaak vinden we bijvoorbeeld ook blauwachtige, gelige en rode obsidiaan. De kleurvariaties van de obsidiaan worden veroorzaakt door ‘verontreinigingen’ in het gesteente. Regelmatig komen we stukken obsidiaan tegen met twee verschillende kleuren, meestal zwart en bruin. Bij deze zwart-met-bruin-obsidiaan spreken we van mahonie-obsidiaan. De kleurschakering wordt hier veroorzaakt door ‘verontreiniging’ met ijzer.
 |
| Afbeelding 1. Links: verschillende kleurvarianten van obsidiaan. We zien hier zwarte obsidiaan (2), mahonie-obsidiaan (1,3,6), blauwgrijze obsidiaan (5) en sneeuwvlokobsidiaan (4). Rechts: pijlpunten van obsidiaan uit de steentijd. De speld is 3 cm. |
In de loop der tijd kan obsidiaan gaan kristalliseren. Dit proces doet zich dan op verschillende plekken in het obsidiaanlichaam voor. Op die plekken ontstaan witte of grijze kristallen van cristobaliet. Deze obsidiaan staat bekend als sneeuwvlokobsidiaan.
Obsidiaan komt op heel veel plaatsen ter wereld voor. In Europa vinden we hem op grotere schaal in Hongarije, Griekenland, Italië en op IJsland. En in bijvoorbeeld in Noord-Amerika komen we hem veel tegen in Canada, (vooral het westen van) de Verenigde Staten, Mexico en Guatemala. Doordat obsidiaan net zoals vuursteen op breukvlakken heel scherpe snijvlakken oplevert en gemakkelijk te bewerken is, werd hij al in het stenen tijdperk gebruikt voor het maken van werktuigen en wapens. Net zoals bij vuursteen zijn er prehistorische productieplaatsen bekend waar grote hoeveelheden productieafval gevonden is. We kunnen dus spreken van industriële productie in de steentijd.
 |
| Afbeelding 2. Links zien we een close-up van een stuk mahonie-obsidiaan. De kleurschakering komt er vlekvormig in voor. De andere foto's tonen (boven en onder) steeds de buitenkant en een vers breukvlak van een stuk obsidiaan. |
• Pagina obsidian op de website Geology.com (Geoscience News and Information) - versie 5 oktober 2020.
• Pagina obsidian op de website Wikipedia - versie 5 oktober 2020.
Tekst en foto's: Jan Weertz