De gletsjer, een bedreigd natuurfenomeen

Gletsjers hebben het momenteel zwaar. Ze hebben zeer te leiden onder het warmer wordende klimaat. Veel gletsjers bereikten hun grootste uitbreiding aan het eind van de 'Kleine IJstijd', rond 1850. Daarna begon algemeen gezien het terugtrekken ervan. Als voorbeeld kijken we naar de Pasterzegletsjer in de Alpen in Oostenrijk. Deze gletsjer is op acht andere na de grootste van de Alpen. Kort na het begin van het tweede millennium had deze gletsjer een lengte van 8,4 kilometer. Het oppervlak bedroeg toen maar liefst 18,5 km² en het volume moest rond 1,77 km³ liggen. Dat klinkt allemaal best indrukwekkend, maar als je naar de gegevens kijkt die voor de tijd rond 1850 golden, kijkt dan moet je toch wel even slikken. Toen had de Pasterze namelijk nog een lengte van 11,4 kilometer. Het oppervlak bedroeg destijds 26,5 km². Het volume was vrijwel twee keer zo groot: 3,5 km³. Ook qua dikte van de gletsjer stuit je op een sterke afname van het ijs. Tegenwoordig bedraagt die zo'n 120 meter. Voor de tijd rond 1850 moet daar meer dan 200 meter bij gerekend worden. Kortom, er heeft op alle fronten een afname plaatsgevonden.

Sinds 1990 hebben onderzoekers zelfs een versterkte terugtrekking van de gletsjertong waargenomen. Jaarlijks bedroeg deze gemiddeld ongeveer 4,25 meter. Dit blijkt 2,5 maal zoveel te zijn als tijdens de meetperiode van 1936 tot 1994. Aangezien uitgegaan mag worden van een verdere opwarming van de aarde, zal het kleiner worden van de Pasterze en andere gletsjers in de toekomst nog drastischer vormen aannemen.

De Pasterze in oktober 1991	De Pasterze in mei 2011

Bovenstaande foto's laten de Pasterzegletsjer twee maal vanuit ongeveer dezelfde positie zien. De linker foto is genomen in oktober 1991, de rechter foto in mei 2011. Vanwege de mist zijn op de foto uit 1991 de omliggende bergen niet te zien. In mei 2011 kon door het uitstekende uitzicht de hele omgeving wel waargenomen worden. De berg die helemaal aan het einde van de gletsjer (rechts achterin de foto) ligt, is de 3453 meter hoge Johannisberg. De hoogste top in het midden van de foto is de 3796 meter hoge Großglockner. Op het eerste gezicht zou je zeggen dat in 2011 niet veel meer van de Pasterze over is. Het ijs lijkt voor een belangrijk deel verdwenen. Hoewel de gletsjer in die twintig jaar duidelijk kleiner is geworden, bedriegt de schijn hier echter. Het donkere gedeelte is lang niet overal ijsvrij; het wordt gevormd door puin dat op de gletsjer is gevallen.

Afdaling naar de gletsjer	Vermalen gesteente aan het einde van de gletsjer	De dalwand

Voor wie over een goede condtie beschikt en geen problemen heeft met moeilijk begaanbare terrein bestaat de mogelijkheid om vanaf de op 2369 meter hoogte gelegen Kaiser Franz Jozef Höhe naar de gletsjer af te dalen (foto hierboven links). Tijdens de afdaling wordt steeds duidelijker het fijne morenemateriaal zichtbaar (foto hierboven midden) dat de Pasterze aan zijn uiteinde sedimenteert. In feite is dit fijne materiaal niets anders dan vermalen en verweerd gesteente. En als je dan een blik achterom werpt, naar de hoogte waar de wandeling begonnen is, dan zie je de door de gletsjer afgesleten rots (foto boven rechts). Honderdvijftig jaar geleden was het helemaal niet mogelijk om dit te zien. Toen kon je helemaal niet op de plek komen waar deze foto is gemaakt. Het hele dal was toen nog bedekt door de Pasterze die in die tijd nog veel dikker was. Door hier naarboven te kijken, realiseer je je hoeveel ijs in die relatief korte tijd verdwenen is. Best iets om even bij stil te staan.

Tekst en foto's: Jan Weertz