Tektieten, producten van een meteorietinslag
In
grote lijn zouden we tektieten kunnen
omschrijven als in de natuur voorkomende glasachtige stenen die in het
algemeen
het formaat hebben van het grind dat je in zakken in de bouwmarkt kunt
kopen.
In kleur variëren ze van groenachtig naar bruin tot zwart. In
de loop der tijd
zijn allerlei theorieën bedacht over het ontstaan van deze
tektieten.
Tegenwoordig wordt vrijwel zonder twijfel aangenomen dat ze het
resultaat zijn
van de inslag van grote meteorieten op aarde. Bij die inslag kwam enorm
veel
hitte vrij en werden klonters gesmolten gesteente en hete dampen hoog
in de
aardse atmosfeer geslingerd. Door de uiteindelijke zeer snelle
afkoeling van
het gesmolten materiaal was er te weinig tijd om kristallen te vormen
waardoor
de glasachtige structuur ontstond. Vergelijk dit maar met glasachtige
obsidiaan
die na heel snelle afkoeling bij vulkaanuitbarstingen ontstaat. Zowel
de
tektieten als obsidiaan bestaan voor een belangrijk deel uit kiezelzuur
(SiO2).
De kleur van de tektieten wordt grotendeels
bepaald door de hoeveelheid en oxidatiegraad van het ijzer erin.
Vormenrijkdom bij tektieten
Tektieten kennen we in
allerlei vormen waarvan
er inmiddels enkele tientallen zijn beschreven. Er zijn bijvoorbeeld
exemplaren
die lijken op knikkers of die enigszins aan een halter doen denken. Ook
lensvormige, ovale en zelfs op grote tranen lijkende exemplaren komen
voor.
Deze vormen zijn voornamelijk ontstaan tijdens de vlucht in min of meer
vloeibare toestand in de atmosfeer. Daarbij waren het ronddraaien en de
draaisnelheid van de klonters van invloed. Medebepalend voor de vorm is
ook het
feit dat de voorkant van de klonters grotere hitte kende dan de
achterkant.
 |
| Tektieten - de speld (als maatstaf voor de grootte) is 3 centimeter lang. |
Voorkomen van tektieten in strooivelden
In tegenstelling tot
meteorieten die overal op
aarde neerkomen, worden tektieten maar in enkele gebieden aangetroffen,
zogenaamde strooivelden. In die velden is het tijdens de inslag van de
meteoriet weggeslingerde materiaal als het ware na een vlucht door de
atmosfeer
uitgestrooid. Het grootste strooiveld bevindt zich in Zuidoost
Azië en Australië.
Daarnaast zijn er velden in het oosten en zuidoosten van de Verenigde
Staten en
het Caribisch gebied, in het westen van Afrika rond Ivoorkust en in
Centraal
Europa in en rond Tsjechië.
Naast de al eerder genoemde kleine tektieten met het formaat van grind, komen in mindere mate grotere exemplaren voor. Het zwaarste exemplaar uit Afrika weegt ongeveer 80 gram. In het Amerikaanse strooiveld wordt een gewicht van rond 90 gram gehaald. Uit Australië is een exemplaar bekend van meer dan 4 ons terwijl in Zuidoost Azië exemplaren van meerdere kilogrammen gevonden zijn. Van deze laatste exemplaren moet overigens wel gezegd worden dat ze hoogstwaarschijnlijk niet ver of helemaal niet weggeslingerd zijn geweest. Daardoor is hun vorm onregelmatig en zijn ze gelaagd van opbouw. Qua ouderdom kunnen tektieten in het Tertiair en Kwartair geplaatst worden. De Amerikaanse zijn rond 35 miljoen jaar oud, die van Centraal Europa ongeveer 15 miljoen jaar en de Afrikaanse iets meer dan 1 miljoen jaar. De tektieten uit Zuidoost Azië en Australië zijn met bijna 800.000 jaar het jongste. Dat we op aarde geen strooivelden met veel oudere tektieten aantreffen, komt waarschijnlijk doordat die exemplaren in de loop der tijd onherkenbaar zijn veranderd of zelfs helemaal verweerd.