Sporen van de ijstijd
de Julianasteen - een grote zwerfsteen bij Ratum (NL)
Tijdens het Saale-glaciaal (238.000 – 128.000 jaar geleden - ook wel Saale-ijstijd genoemd) waren grote delen van het noordelijk halfrond bedekt door reusachtige ijsmassa’s. Doordat veel water in de vorm van ijs op het land was opgeslagen, lag de zeespiegel toen een stuk lager dan tegenwoordig. De Noordzee lag toen droog. Honderden meters dikke gletsjers drongen in die tijd tot diep in onder andere Nederland en Duitsland door. In het ijs van deze gletsjers zat een heleboel gesteentemateriaal. Dat varieerde van hele kleine deeltjes tot enorme zwerfstenen. Veel van deze zwerfstenen zijn afkomstig uit het hoge noorden, maar er zitten ook exemplaren bij die van dichterbij door de gletsjers zijn meegevoerd. Toen het gletsjerijs aan het einde van het glaciaal smolt, bleef het meegevoerde gesteentemateriaal achter. Ook de grote, vaak vele tonnen zware zwerfstenen kwamen daardoor bij ons in het landschap terecht. Een van die zwerfstenen is de Julianasteen bij Ratum in Nederland.
Waar vinden we de Julianasteen?
Ratum behoort tot de gemeente Winterswijk en ligt in de provincie
Gelderland. De Julianasteen staat op de kruising van de Ratumseweg met de Raetmansweg in Ratum.
 |
| Afbeelding 1. De Julianasteen in Ratum. De gele pijlen wijzen kaliveldspaten aan. Bij de witte pijlen gaat het om licht violet uitziende kwartsen. |
Iets meer over de Julianasteen
zelf
De Julianasteen is een Scandinavische zwerfsteen van roodachtige,
grofkorrelige
graniet. Aan de achterkant van de steen kunnen we zien dat er grote
kaliveldspaten en heel licht violet uitziende kwartsen in zitten. De
steen is ongeveer 2 meter hoog en 1,80 meter breed. De dikte is rond 1
meter. Dat levert een inhoud van 3,6 kubieke meter op. Uitgaande van
een soortelijk gewicht van 2700 kg per kubieke meter van graniet, zou
hij dan bijna 10.000 kg moeten wegen. De steen maakt tegenwoordig deel
uit van een monument dat ter gelegenheid van de kroning van koningin
Juliana op 6 september 1948 is opgericht.
Literatuur
Voor het schrijven van dit item is onder andere gebruik gemaakt van het boek Findlinge
in Nordrhein-Westfalen und angrenzenden Gebieten van
Eckhard Speetzen. Het boek is een publicatie van het Geologisches
Landesambt Nordrhein-Westfalen, Krefeld 1998.
Bij de beschrijving van de
locatie (2022) is sprake van een momentopname. De kans bestaat dat de
situatie
en het aanzien op een later tijdstip niet meer hetzelfde zijn. Beschouw
de vindplaatsgegevens dan ook als richtlijnen die in mindere of
meerdere mate veranderd kunnen zijn. Bepaal zo nodig vooraf aan de hand
van kaarten of de beschreven situatie overeenkomt met de werkelijkheid.
Foto's: Jan en Els Weertz