Sporen van de ijstijd

Tijdens het Saale-glaciaal (238.000 – 128.000 jaar geleden - ook wel Saale-ijstijd genoemd) waren grote delen van het noordelijk halfrond bedekt door reusachtige ijsmassa’s. Doordat veel water in de vorm van ijs op het land was opgeslagen, lag de zeespiegel toen een stuk lager dan tegenwoordig. De Noordzee lag toen droog. Honderden meters dikke gletsjers drongen in die tijd door tot diep in onder andere Nederland en Duitsland. In het ijs van deze gletsjers zat een heleboel gesteentemateriaal. Dat varieerde van hele kleine deeltjes tot enorme zwerfstenen. Veel van deze zwerfstenen zijn afkomstig uit het hoge noorden, maar er zitten ook exemplaren bij die van dichterbij door de gletsjers zijn meegevoerd. Toen het gletsjerijs aan het einde van het glaciaal smolt, bleef het meegevoerde gesteentemateriaal achter. Ook de grote, vaak vele tonnen zware zwerfstenen kwamen daardoor bij ons in het landschap terecht. Een van die zwerfstenen is de Egger Riese (Egger Reus) ten westen van Itterbeck in Duitsland. 

Waar vinden we de Egger Riese? 
Het Duitse Itterbeck ligt niet ver van de grens met Nederland. Voor een bezoek aan de Egger Riese parkeerden we ten westen van de plaats op een parkeerplaats aan de Egger Straße. Hier staat ook een bord met informatie over deze grote zwerfsteen. Bij de parkeerplaats begint een voetpad. Een richtingbordje (afbeelding 1) wijst hier waar we heen moeten lopen om bij de Egger Riese te komen. Het voetpad voert door het bos. Na enige honderd meter moeten we linksaf. Daarna is het nog maar een paar minuten lopen. Alles bij elkaar is het vanaf de parkeerplaats ongeveer een kilometer. 

Afbeelding 1. Links: het richtingbordje bij het voetpad dat naar de Egger Riese voert. Midden: De Egger Riese is een behoorlijk grote zwerfsteen. Rechts: De afgesleten (afgevlakte) kant waarmee de zwerfsteen over de bodem schuurde is duidelijk te zien (rode pijlen). Dit was dus de onderkant van de Egger Riese toen hij in de gletsjer zat.

Iets meer over de Egger Riese zelf 
De Egger Riese is een Scandinavische zwerfsteen van graniet. Hij is circa 3,70 meter hoog en weegt ongeveer 35.000 kilo. De plaats waar we hem nu aantreffen, is niet zijn oorspronkelijke vindplaats. Hij lag eerst op een akker in de buurt. Daar stak alleen het bovenste stukje van hem boven de grond uit. In 1966 werd hij met zwaar materieel naar zijn huidige standplaats gebracht. Maar in feite was dat maar een transport over een kleine afstand als men het vergelijkt met de lange reis die de steen in de gletsjer vanuit Scandinavië maakte. Dat de steen tijdens die lange reis ook aan de onderkant van de gletsjer over de bodem geschuurd heeft, is nog goed te zien (afbeelding 1). De Egger Riese is aan een kant namelijk helemaal afgesleten. 

Bij de beschrijving van de locatie (juni 2022) is sprake van een momentopname. De kans bestaat dat de situatie en het aanzien op een later tijdstip niet meer hetzelfde zijn. Beschouw de vindplaatsgegevens dan ook als richtlijnen die in mindere of meerdere mate veranderd kunnen zijn. Bepaal zo nodig vooraf aan de hand van kaarten of de beschreven situatie overeenkomt met de werkelijkheid.

Tekst: Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz