Sporen van de ijstijd
Een grote zwerfsteen aan de Borghorsterstraße 61 bij Laer (D)
Tijdens het Saale-glaciaal (238.000 – 128.000 jaar geleden - ook wel Saale-ijstijd genoemd) waren grote delen van het noordelijk halfrond bedekt door reusachtige ijsmassa’s. Doordat veel water in de vorm van ijs op het land was opgeslagen, lag de zeespiegel toen een stuk lager dan tegenwoordig. De Noordzee lag toen droog. Honderden meters dikke gletsjers drongen in die tijd tot diep in onder andere Nederland en Duitsland door. In het ijs van deze gletsjers zat een heleboel gesteentemateriaal. Dat varieerde van hele kleine deeltjes tot enorme zwerfstenen. Veel van deze zwerfstenen zijn afkomstig uit het hoge noorden, maar er zitten ook exemplaren bij die van dichterbij door de gletsjers zijn meegevoerd. Toen het gletsjerijs aan het einde van het glaciaal smolt, bleef het meegevoerde gesteentemateriaal achter. Ook de grote, vaak vele tonnen zware zwerfstenen kwamen daardoor bij ons in het landschap terecht. Een van die zwerfstenen is de zwerfsteen aan de Borghorsterstraße 61 bij Laer in Duitsland.
Waar vinden we de
zwerfsteen?
De Borghorsterstraße 61 ligt ten noordoosten van Laer in de
Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen (Noordrijn-Westfalen). Vanuit het
Nederlandse Enschede is het ongeveer 50 kilometer tot bij de
zwerfsteen.
 |
| Afbeelding 1. De zwerfsteen aan de Borghorsterstraße 61 bij Laer (links) heeft gletsjerkrassen die ontstaan zijn tijdens het transport door de gletsjer (rechts). |
Iets meer over de zwerfsteen
zelf
Deze zwerfsteen bestaat waarschijnlijk uit Bentheimer zandsteen. In
tegenstelling tot de meeste grote zwerfstenen die door het gletsjerijs
tijdens de voorlaatste ijstijd naar onze omgeving zijn gebracht, heeft
hij in dat geval maar een korte afstand afgelegd. Bentheimer zandsteen
komt namelijk zo’n 30 kilometer noordelijker aan de
oppervlakte voor. Het kasteel van Bad Bentheim bijvoorbeeld ligt daar
op een rots van Bentheimer zandsteen. Maar dat neemt niet weg dat het
hier om een behoorlijk staaltje van transportvermogen door het ijs
gaat. De zwerfsteen weegt namelijk zo’n 17 tot 18 ton. En
daar blijft het niet bij. Toen men de steen in 1984 tijdens
wegwerkzaamheden vond en hem probeerde te bergen, is hij in twee
stukken gebroken. Het grootste stuk heeft men daarna op korte afstand
van de vindplaats aan de Borghorsterstraße 61 opgesteld. Het
andere stuk is op de vindplaats achtergebleven. De gehele steen moet
echter een gewicht van rond de 27 ton hebben gehad. De zwerfsteen is
door het gletsjertransport afgesleten en er zitten min of meer
evenwijdig lopende gletsjerkrassen op.
Literatuur
Voor het schrijven van dit item is gebruik gemaakt van het boek Findlinge
in Nordrhein-Westfalen und angrenzenden Gebieten van
Eckhard Speetzen. Het boek is een publicatie van het Geologisches
Landesambt Nordrhein-Westfalen, Krefeld 1998.
Bij de beschrijving van de
locatie (2022) is sprake van een momentopname. De kans bestaat dat de
situatie
en het aanzien op een later tijdstip niet meer hetzelfde zijn. Beschouw
de vindplaatsgegevens dan ook als richtlijnen die in mindere of
meerdere mate veranderd kunnen zijn. Bepaal zo nodig vooraf aan de hand
van kaarten of de beschreven situatie overeenkomt met de werkelijkheid.
Foto's: Jan en Els Weertz