Dorregrub – Scheggelder Grub – Schone Grub – Herkenrader Grub

Afbeelding 1. Globaal overzicht van het Savelsbos met zijn grubben (blauw). Van boven naar beneden zijn dit de Dorregrub, Scheggelder Grub, Schone Grub en Herkenrader Grub. 1) Gronsveld, 2) Rijkcholt, 3) Eckelrade, 4) Sint Geertruid, R) Riesenberg, T) Trichterberg. De rode pijlen geven de historische routes door de grubben aan.	Afbeelding 2. Ook tegenwoordig vindt nog steeds erosie in de grubben plaats. Deze oude foto laat de Scheggelder Grubbe zien tijdens een donkere najaarsdag met veel regen. Door de grub stroomt een heus beekje dat de bodem duidelijk heeft geërodeerd.

Ontstaan van de grubben 

Droogdalen zijn – de naam zegt het al – dalen waarin geen constante waterstromen zoals beekjes of riviertjes voorkomen. Voor het ontstaan ervan moeten we ver in de tijd terug gaan, naar het laatste en voorlaatste glaciaal (ijstijd). Water kon toen niet in de bodem wegzakken doordat die toen constant bevroren was (permafrost). Alleen een dunne bovenste laag ontdooide destijds tijdens de korte zomers. In de helling van het Pleistocene Maasdal werden toen door wegstromend water erosiegeulen uitgesleten. Maar ook na de glacialen bleef de erosie (en dus het uitslijten van de door erosie ontstane dalen) nog wel doorgaan. Zelfs tot op de dag van vandaag (afbeelding 2). Tijdens hevige regenval komt er best nog wel wat water uit de hellingen en grubben van het Savelsbos naar beneden. Via holle wegen aan de westkant van het bos zorgde dat water voor heuse modderstromen in de dorpen Gronsveld en Rijckholt in het Maasdal. De laatste jaren behoren die modderstromen vrijwel tot het verleden doordat het Waterschap Roer en Overmaas regenwaterbuffers heeft aangelegd. Bij hevige regenval kunnen deze buffers snel vol water lopen om het daarna weer geleidelijk af te geven. 

Afbeelding 3. De Dorregrub met links op de achtergrond de Trichterberg, gezien vanaf de Riesenberg (links). De hoogte van de Riesenberg met de voormalige boswachterswoning 'De Beuk', gezien vanuit de Dorregrub (rechts).

Vier grubben in het Savelsbos 

Het Savelsbos kent vier grubben (afbeelding 1) die van noordoost naar zuidwest in de van noord naar zuid lopende oostelijke Maasdalhelling zijn uitgesleten. De meest noordelijke van die grubben is de Dorregrub. Daarna volgen de Scheggelder Grub, de Schone Grub en de Herkenrader Grub. 

Afbeelding 4. Als je vanuit Gronsveld de Scheggelder Grub nadert, kun je boven langs het kalkgrasland 'den Zoeren Drees' lopen. Je ziet hier hoe de helling aan beide kanten naar beneden duikt. Beneden ligt namelijk de Scheggelder Grub (links). De brug over de Scheggelder Grub (rechts).

Dorregrub 

De Dorregrub ligt in het gebied dat plaatselijk bekend staat als de Daor (afbeelding 3). We kunnen ze volgen van de omgeving ten zuiden van Cadier en Keer door en langs het Savelsbos naar de oostelijke kant van Gronsveld. De weg erdoor vormt al sinds historische tijden een verbinding tussen de beide dorpen. Aan de linkerkant van de grub bevinden zich in de helling enkele kleinere droogdalen. Vooral bij een daarvan kunnen we het fenomeen grub in het klein bekijken. Even voor we vanuit Cadier en Keer in Gronsveld komen, zien we aan beide kanten van de weg goed de hoogten die het droogdal hier flankeren. Rechts gaat het daarbij om de Riesenberg, links om de Trichterberg (afbeelding 3). Op een goede topografische kaart (we gebruiken zelf wandelkaart 69B van de Nederlandse Topografische Dienst) zijn aan de hand van hoogtelijnen de hoogteverschillen en de hellingen van de grubben goed te zien. 

Afbeelding 5. De Scheggelder Grub, gezien vanaf beide kanten van de brug.

Scheggelder Grub (Scheggelder Grubbe) 

Ongeveer anderhalve kilometer verder naar het zuiden ligt de Scheggelder Grub (of Scheggelder Grubbe, afbeelding 5)). Deze ziet er geheel anders uit dan de Dorregrub. Je zou bijna kunnen spreken van een nauw ravijn. De hellingen van deze kleinere grub zijn vrij steil. In historische tijden vormde ze met een smal pad een natuurlijke verbinding tussen Eckelrade op de hogere delen boven het bos en de dorpen Rijckholt en Gronsveld in het Maasdal. In 1957 bouwde Staatsbosbeheer op een paar honderd meter vanaf het begin ervan een houten brug waardoor wandelaars de grub zonder moeite konden oversteken. Vanaf de brug kon je via een trappenpad ook in de grub afdalen om de smalle weg erdoor te vervolgen. Dit trappenpad is later weer verwijderd en de houten brug is in 2005 vervangen door een nieuwere brug (afbeelding 4). Na de verwijdering van het trappenpad was het later ook niet meer mogelijk om een voettocht door deze mooie, nauwe grub te maken. Vanaf de brug lukt het echter nog tot op zekere hoogte om een indruk te krijgen van deze grub met haar steile hellingen. De dicht bij elkaar gelegen hoogtelijnen op de eerder genoemde wandelkaart laten trouwens ook zien dat het hier om een grub met erg steile hellingen gaat. 

Afbeelding 6. De Schone Grub (links) en de holle weg (Romboutsweg) die er vanaf Rijckholt naartoe leidt (rechts).

Schone Grub (Schone Grubbe) 

Op ongeveer 600 – 700 meter ten zuiden van de Scheggelder Grub ligt de Schone Grub (of Schone Grubbe, afbeelding 6). Net zoals dat bij de andere grubben het geval is, vormde ook de Schone Grub in historische tijden een verbindingsweg. Nog tot lang in de 20e eeuw gebruikten mensen het pad in deze ongeveer een kilometer lange grub om van Sint Geertruid op de hogere delen boven het bos naar Rijckholt in het Maasdal en omgekeerd te lopen. Tegenwoordig is de Schone Grub afgesloten voor het publiek. Ook de Schone Grub is een relatief nauw ravijn, hoewel in mindere mate dan de Scheggelder Grub. Vanaf Sint Geertruid gezien, bevindt zich ongeveer halverwege de grub aan de linkerkant een kortere zijgrub. In de steentijd (het Neolithicum) werd in het gebied rond de Schone Grub door de prehistorische mens ondergronds vuursteen gewonnen. Van die vuursteen maakte men destijds werktuigen en wapens. Naar die vuursteenwinning is in de 19e en 20e eeuw onderzoek verricht door Belgische en Nederlandse onderzoekers. Daarbij werden ook opgravingen uitgevoerd in de Schone Grub en haar zijgrub. Ook de destijds in Rijckholt verblijvende Franse paters Dominicanen voerden er opgravingen uit. 

Aan het westelijk uiteinde kent de Schone Grub min of meer een vervolg. Daar loopt namelijk een holle weg (de Romboutsweg (afbeelding 6 + 7) naar het dorp Rijckholt. Nog niet zo lang geleden vormde deze holle weg in tijden van zware regenval (zoals bij onweersbuien) de regenafvoer vanaf onder andere de Schone Grub naar het dorp. Het water liep dan als een modderstroom door Rijckholt. Dit probleem behoort tegenwoordig vrijwel tot het verleden doordat het Waterschap Roer en Overmaas een regenwaterbuffer langs de Romboutsweg heeft aangelegd (afbeelding 7).

Afbeelding 7. De Romboutsweg in de richting van Rijckholt. Nog niet zo lang geleden vormde deze holle weg in tijden van zware regenval (zoals bij onweersbuien) de regenafvoer vanaf onder andere de Schone Grub naar Rijckholt. Het water liep dan als een modderstroom door het dorp. Dit probleem behoort tegenwoordig vrijwel tot het verleden doordat het Waterschap Roer en Overmaas een regenwaterbuffer langs de Romboutsweg heeft aangelegd.

Herkenrader Grub 

Voor de Herkenrader Grub moeten we nog een kilometer verder naar het zuiden gaan. Deze grub (afbeelding 8) is niet met de beide voorgaande grubben te vergelijken. Ze is veel grootschaliger en daardoor op het eerste gezicht minder als grub te herkennen. De Herkenrader Grub loopt ongeveer van Herkenrade (bij Sint Geertruid) naar Eijsden in het Maasdal. Als we vanaf Sint Geertruid via de Bukel, Moerslag en Sint Geertruiderweg naar Eijsden de weg volgen, dan gaan we eigenlijk door de Herkenrader Grub. We zien hier dat de grub een asymmetrische vorm heeft. Aan de rechterkant hebben we dan de steilere helling die de grub begrenst. Links gaat het terrein meer geleidelijk omhoog waardoor het ‘grubkarakter’ niet zo duidelijk is. Ook nu loont het weer de moeite om een blik op wandelkaart 69B te werpen. Dan zien we het gebied min of meer in vogelvlucht waarbij de hoogteverschillen duidelijk eruit springen. Met de AHN-viewer van het Actueel Hoogtebestand Nederland (https://www.ahn.nl/ahn-viewer) kunnen we overigens ook inzoomen op het gebied van het Savelsbos. Dan zien we ook heel goed hoe de grubben in het landschap insnijden. De asymmetrie van de Herkenrader Grub is dan in een oogopslag te herkennen. 

Afbeelding 8. De Herkenrader Grub is een asymmetrisch droogdal.

NB: De foto’s bij deze tekst zijn niet allemaal van recente datum. Een deel ervan stamt uit het laatste kwartaal van de 20e eeuw. Wat op de foto's te zien is, hoeft echter niet de situatie van dit moment (2023) te zijn. Aan het verduidelijken van de tekst van dit item doet dit echter geen afbreuk.