Een fossiel komt tot leven
Over sporen zoeken en het observeren van dieren
Fossielen leven niet. Het zijn overblijfselen van planten en dieren die vroeger leefden. Maar dat leven is er al lang geleden uit verdwenen. Fossielen zijn dus dode objecten. En vaak zijn het alleen maar delen van de oorspronkelijke plant of het oorspronkelijke dier, soms alleen maar afdrukken. In veel gevallen zijn de oorspronkelijke bestanddelen zelfs vervangen door mineralen. Van het oorspronkelijke levende wezen is dan alleen maar een verstening overgebleven.
Leer over uitgestorven dieren door de dieren van nu te observeren
Maar
als we zeggen dat fossielen niet leven, kan daar ook nog iets anders
mee bedoeld zijn: we zien ze vaak niet als (delen van) wezens, van
individuen die deel uitmaakten van een leefomgeving. Een leefomgeving
waarin hun gewoonten en gedragingen een rol speelden. En ja, waarin
zelfs hun gevoelens meededen. Dat klinkt misschien wat melodramatisch.
Recent onderzoek toont echter steeds weer aan dat levende wezens vaak
over meer verstand en gevoel beschikken dan we ooit gedacht hebben.
Door eens beter te kijken naar de levende wezens die nu de aarde met
ons delen, kunnen we ons beter voorstellen hoe het met het leven uit
vroegere tijden geweest moet zijn.
Een voorbeeld aan de hand van de wolharige neushoorn
Om
dit verder te verduidelijken, nemen we het bot op de foto hieronder.
Dit bot is een middelvoetsbeen van een wolharige neushoorn. Het is
opgevist uit de Noordzee en stamt uit een tijd waarin die Noordzee niet
bestond. Die Noordzee was toen een uitgestrekte vlakte. De wolharige
neushoorn is een uitgestorven diersoort die in Nederland van ongeveer
250.000 tot 40.000 jaar geleden leefde. Hij stierf rond 13.000 jaar
geleden uit. In die tijd kende Nederland een guur toendraklimaat. De
wolharige neushoorn was een grazer die vooral van gras leefde. Het moet
een eenling zijn geweest die hooguit in kleine groepjes voorkwam. Nu is
er natuurlijk wel nog wat meer bekend over deze dieren, maar voor velen
zal het hierbij blijven.
 |
| Middenvoetsbeen van een wolharige neushoorn |
Bos en veld als klaslokaal voor de les over uitgestorven dieren
Een
bot zoals dit middenvoetsbeen zal vaak in een geologische verzameling
of fossielenverzameling worden opgenomen als ‘een bot van een
neushoorn die hier lang geleden leefde’. Prachtig toch om
zoiets te bezitten. Ooit maakte het bot deel uit van een levend dier
dat hier rondliep. Een verzameling zal echter meer gaan leven als de
fossielen erin ‘meer gaan leven’. Om je van
zo’n leven een goede voorstelling te kunnen maken, zou je
eens in de huidige natuur kunnen kijken. Ga bijvoorbeeld eens beter
letten op de dieren die je nu in veld en bos tegenkomt. Observeer hun
gedragingen eens. Kijk eens welke sporen de dieren achterlaten. Nader
kennismaken met dieren door ze te observeren en door te leren aan de
hand van hun sporen, laat een wereld voor je open gaan. Dan ontdek je
zelfs dat individuen van een soort verschillend in gedrag kunnen zijn.
En denk daarna weer eens terug aan het middenvoetsbeen van de wolharige
neushoorn. Ook dat was een individu met aparte gedragingen. Het was
meer dan alleen maar een eenling die al grazend zijn leven sleet. Het
fossiel komt tot leven!
Druk je eigen posters met sporen van de das en van het ree af
De
onderstaande posters van de sporen van das en ree kunnen een begin zijn
om nader kennis te maken met dieren. Veel sporen zijn te vinden op voor
het publiek openbaar terrein. Ze komen vaak langs bospaden en veldwegen
voor. Begeef je niet buiten openbaar toegankelijke terreinen als je
daarvoor geen toestemming hebt, verstoor geen dieren en houd je aan de
wetgeving. Voor meer informatie over dassen, reeën en andere
dieren is voldoende literatuur voorhanden. Verdiep je daar ook eens in
als je meer over een bepaald soort dieren of over dieren in het
algemeen te weten wilt komen. Het helpt allemaal om de fossielen in je
verzameling meer tot leven te laten komen.
 |
 |
| Poster met sporen van de das Druk je eigen poster af. Klik op de afbeelding om de poster te openen |
Poster met sporen van het ree Druk je eigen poster af. Klik op de afbeelding om de poster te openen |