Afbeelding 1. De bosweg langs de kruiswegstaties naar het Birgelener Pützchen (links). De vrijwilligers hebben een kuip onder de pomp gezet waarin ze water pompen voor de schoonmaak (rechts).

Legenden rond kapel en bron

Bij de Mariakapel bevindt zich een bron (Pützchen betekent bron). Volgens een legende zou Sint-Lambertus in deze omgeving rond 700 de eerste christenen aan de Nederrijn gedoopt hebben. Die christenen zouden daarna een houten kerkje gebouwd hebben. Een andere legende vertelt over Sint-Willibrord die rond die tijd in deze omgeving een kerkje liet bouwen. Maar er is nog een legende. Tijdens een jachtpartij zou een jager gevaarlijk verwond zijn door een beer. Deze beesten kwamen namelijk nog tot ergens rond het jaar 1000 in onze streken voor. Om de wonden uit te kunnen wassen, zocht een van zijn kompanen naar water. Dat vond hij bij een bronnetje. Door het uitwassen van de wonden met dit water zou het leven van de jager daarna gered zijn. Deze liet vervolgens uit dankbaarheid bij de bron een Mariabeeld in een kastje aanbrengen. Daarna deden steeds weer opnieuw verhalen de ronde over genezingen en gebedsverhoringen bij het Mariabeeld. Dit had een aanzuigende werking waardoor steeds meer mensen op het Mariabeeld in het kastje afkwamen. 

Historische gegevens en bedevaarten

In 1795 werd op de plek van het Mariabeeld een stenen gebedshuisje gebouwd. Nog weer later – in 1850 werd de bron van een rand voorzien en werd er een kapelletje overheen gebouwd. Vervolgens werd in 1933 het kapelletje uitgebreid met een achthoekige aanbouw (afbeelding 2). De eerste geschreven vermeldingen van een bedevaart stammen uit 1718. Na de Eerste Wereldoorlog verzamelden zich op de eerste zondag in mei regelmatig duizenden gelovigen voor het gebed bij de Mariakapel. Dat leidde vanaf 1928 tot een processie met een officiële veldgodsdienst op die dag: de ‘Pützchenssonntag’. Ook in de Goede Week trekken talrijke pelgrimsgroepen via de kruisweg naar de Mariakapel. 

Afbeelding 2. De Mariakapel.

Vandalisme

In 2009 werden kapel en altaar door brandstichting zwaar beschadigd waardoor (2010) een restauratie nodig was. Maar ook daarna bleef vandalisme voorkomen waardoor het helaas nodig was om de ingang van de kapel van een smeedijzeren deur te voorzien. Maar ook dat hield de vandalen niet tegen. In mei 2013 werden ’s nachts weer zware beschadigingen aangericht. De smeedijzeren deur werd opengebroken. Van de kruisweg werd met geweld een beeld verwijderd en het interieur van de kapel werd kort en klein geslagen. 

Geneeskrachtig bronwater en hulp van Maria aanroepen

Het water van het ‘Pützchen’ geldt als heilzaam en het geeft verlichting, vooral bij oogkwalen, door de vele mineralen die erin zitten. Tijdens ons bezoek aan het Birgelener Pϋtzchen in september 2020 praten we met twee vrijwilligers die het voorpleintje schoonmaken. Aan de zijkant van de kapel staat een zwengelpomp waarmee water opgepompt kan worden dat pelgrims meenemen. Er staat ook een waterbak voor de hond waarin bezoekers water kunnen tappen voor hun viervoeter. De vrijwilligers hebben een kuip onder de pomp gezet waarin ze water pompen voor de schoonmaak (afbeelding 1). Maar de pomp is op de dag van ons bezoek opgehouden met water geven. De bron is opgedroogd vertellen ze, dat is door de lange droogteperioden in die tijd. Dat probleem hadden ze vorig jaar (2019) ook al. Het werk moet daardoor halverwege afgebroken worden. Een echtpaar uit de buurt dat op de bankjes voor de kapel zit, vertelt ons dat veel vrouwen speciaal naar de kapel komen om te bidden voor oplossingen bij huiselijke problemen. Want hier kunnen ze zich tot Maria richten. Dat spreekt hun meer aan dan naar de gewone kerk gaan. Ook dit echtpaar vertelt dat het bronwater veel voor oogproblemen gebruikt wordt. 

Voor het schrijven van dit item over het Birgelener Pützchen is vooral gebruik gemaakt van de volgende bronnen: 

• Martin Thull – Pilgern im Dreiländereck – GEV, Eupen 2017 

• https://birgelener-puetzchen.de (versie 23 juli 2023) 

• https://www.bistum-aachen.de (versie 23 juli 2023)