Willibrordusput (Heiloo)

Over bijzondere kapellen, bedevaartsoorden en gekerstende plaatsen en gebruiken

Op allerlei plaatsen in Nederland, België en aangrenzende gebieden komen we (katholieke) kapellen en bedevaartsoorden tegen die stammen uit vroegere tijden. Hun religieuze functie is tegenwoordig vaak nog erg actueel. Regelmatig hebben we op die plekken ook te maken met gekerstende gebruiken. Gekerstende gebruiken hebben hun wortels in een ver, voorchristelijk verleden. Soms vinden we bijvoorbeeld kapellen en kerken op plekken die in voorchristelijke tijden al een religieuze functie hadden. Met de komst van het christendom werden die plekken en gebruiken dan gekerstend. Hierdoor bleven ze bestaan maar werden ze aan het christendom gekoppeld en aangepast. Een mooi voorbeeld zijn heilige Germaanse, Keltische en Romeinse bronnen. Met de komst van het christendom werden ze vaak aan een heilige gewijd en werden er kapellen of kerkjes gebouwd. Maar niet elke bron of andere religieuze plek heeft een verleden dat tot voorchristelijke tijden teruggaat, ook al wordt nogal eens dat vermoeden geuit. 

Naast de Witte Kerk van Heiloo (provincie Noord-Holland) vinden we de Willibrordusput. Kerk en put liggen er aan de Heerenweg, ongeveer ter hoogte van de splitsing naar de Raadhuisweg. 

De Willibrordusput met erachter de Witte Kerk in Heiloo

Water met een geneeskrachtige werking en de stichting van een kerkje

Volgens de legende is de put rond het jaar 720 door Sint Willibrord geslagen. Aan water uit de put wordt in het volksgeloof een geneeskrachtige werking toegeschreven. Na het slaan van de bron zou Willibrord ernaast een kerkje gesticht hebben. Aan de basis van de kerk die we hier nu vinden, staat een stenen kerkje uit de 12e eeuw dat in de 15e eeuw werd vergroot. In 1573 werd de kerk in de Tachtigjarige Oorlog tijdens het Beleg van Alkmaar verwoest. De wederopbouw ervan volgde in de eerste helft van de 17e eeuw. In de 19e eeuw werd de kerk wit geschilderd om het gebruik van de verschillende stenen van de respectievelijke opknapbeurten aan het oog te onttrekken. 

Willibrordusverering en bedevaarten

Naar het schijnt werd Sint Willibrord al in de vroege middeleeuwen in Heiloo vereerd. De eerste geschreven berichten over bedevaarten naar de put met het geneeskrachtige water dateren echter pas uit de 17e eeuw. Na 1850 komt de Willibrordusverering rond de put dan ten einde. De put raakt in de vergetelheid en wordt een bouwval. Grote opknapbeurten volgen in 1881 en – na een nieuw verval – in 1947. De laatste restauratie vond in 2010 plaats. Water uit de put halen is tegenwoordig niet meer mogelijk.

Bij de beschrijving van de locaties is sprake van momentopnames. De kans bestaat dat situaties op een later tijdstip niet meer hetzelfde zijn. Beschouw de vindplaatsgegevens en routebeschrijvingen dan ook als richtlijnen die in mindere of meerdere mate veranderd kunnen zijn. Bepaal zo nodig vooraf aan de hand van kaarten of de beschreven situatie overeenkomt met de werkelijkheid.

Ga naar het overzicht van onderwerpen over tradities en gebruiken op deze website. Klik hier.

Tradities en gebruiken is een op zich staand onderdeel van website www.debelemniet.nl.

Tekst: Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz