Sint Valentinuskapel en Valentinusputje (Westerhoven)

Over bijzondere kapellen, bedevaartsoorden en gekerstende plaatsen en gebruiken

Op allerlei plaatsen in Nederland, België en aangrenzende gebieden komen we (katholieke) kapellen en bedevaartsoorden tegen die stammen uit vroegere tijden. Hun religieuze functie is tegenwoordig vaak nog erg actueel. Regelmatig hebben we op die plekken ook te maken met gekerstende gebruiken. Gekerstende gebruiken hebben hun wortels in een ver, voorchristelijk verleden. Soms vinden we bijvoorbeeld kapellen en kerken op plekken die in voorchristelijke tijden al een religieuze functie hadden. Met de komst van het christendom werden die plekken en gebruiken dan gekerstend. Hierdoor bleven ze bestaan maar werden ze aan het christendom gekoppeld en aangepast. Een mooi voorbeeld zijn heilige Germaanse, Keltische en Romeinse bronnen. Met de komst van het christendom werden ze vaak aan een heilige gewijd en werden er kapellen of kerkjes gebouwd. Maar niet elke bron of andere religieuze plek heeft een verleden dat tot voorchristelijke tijden teruggaat, ook al wordt nogal eens dat vermoeden geuit. 

De Sint Valentinuskapel 

De Sint Valentinuskapel (afbeelding 1) vinden we bij Westerhoven in de provincie Noord-Brabant. Ze staat daar bij het buurtschap Loveren aan de Loverensedijk bij het riviertje de Keersop. De oudste vermelding van de Sint Valentinuskapel stamt uit de 15e eeuw maar waarschijnlijk heeft er al veel eerder een kapel gestaan. De huidige kapel is in 1947 gebouwd. Ieder jaar vindt er op 14 februari – de naamdag van Sint Valentinus – een lichtprocessie plaats vanuit de Sint Servatiuskerk in Westerhoven naar de Sint Valentinuskapel. Maar daarnaast komen veel gelovigen naar de kapel om er te bidden voor genezing en hulp in moeilijke tijden. We zien dat ze hun persoonlijke teksten in een Sint Valentinusboek (afbeelding 2) kunnen achterlaten. 

Afbeelding 1. De Sint Valentinuskapel met het Valentinusputje (links). Het Valentinusputje van dichtbij. Via enkele treden komt men bij het eigenlijke putje (rechts)

Het Valentinusputje 

Naast de kapel ligt het Valentinusputje (afbeelding 1). Aan het water daarvan schrijft men een geneeskrachtige werking toe. Volgens de legende ontstond dit bronnetje toen Sint Willibrord er met zijn staf op sloeg. In 2017 schrijft Jacques van Veldhoven in het blad ‘de Eyckelbergh’ over de bron dat deze er al vóór de tijd van Willibrord was. De vondst van Romeinse munten wijst erop dat hij mogelijk al in de Romeinse tijd bestond. Van Veldhoven vermeldt verder dat het water uit de bron gebruikt werd om van wratten en aanverwante aandoeningen af te komen. Ook dronk men het water als men koorts had maar dan werd het wel eerst gekookt. We vragen ons af of het water tegenwoordig ook nog voor dergelijke doeleinden gebruikt wordt. Uitgesloten mag dat niet worden. Dat je niemand ziet die het water uit de bron haalt, zegt immers niks. 

Afbeelding 2. Interieur van de kerk (links) met het Sint Valentinusboek (rechts).

Brand 

In de lente van 2022 brandt de kapel, vermoedelijk als gevolg van brandstichting, af. Vooral het dak wordt daarbij vernield. Herstel laat gelukkig niet lang op zich wachten want op zondag 18 september van datzelfde jaar wordt de gerestaureerde kapel alweer officieel geopend. De foto’s bij dit item stammen uit oktober 2021 en zijn dus van vóór de brand.

Bij de beschrijving van de locaties is sprake van momentopnames. De kans bestaat dat situaties op een later tijdstip niet meer hetzelfde zijn. Beschouw de vindplaatsgegevens en routebeschrijvingen dan ook als richtlijnen die in mindere of meerdere mate veranderd kunnen zijn. Bepaal zo nodig vooraf aan de hand van kaarten of de beschreven situatie overeenkomt met de werkelijkheid.

Ga naar het overzicht van onderwerpen over tradities en gebruiken op deze website. Klik hier.

Tradities en gebruiken is een op zich staand onderdeel van website www.debelemniet.nl.

Tekst: Jan Weertz
Foto's: Jan en Els Weertz